Αστρονόμοι με την βοήθεια του διαστημικού τηλεσκόπιου Hubble της NASA κατέγραψαν τον μεγαλύτερο πρωτοπλανητικό δίσκο που έχει παρατηρηθεί ποτέ να περιστρέφεταιγύρω από ένα νεαρό άστρο. Ένας πρωτοπλανητικός δίσκος είναι ένας περιστρεφόμενος δίσκος υλικού από τον οποίο αναμένουμε να σχηματιστούν πλανήτες

Για πρώτη φορά στο ορατό φως, το Hubble αποκάλυψε ότι ο δίσκος είναι απροσδόκητα χαοτικός και ταραχώδης, με τόσο μεγάλες σωρούς υλικού που οι αστρονόμοι δεν έχουν ξαναδεί κάτι παρόμοιο σε οποιοδήποτε παρόμοιο σύστημα.

Τα ευρήματα, τα οποία δημοσιεύθηκαν την Τρίτη στο επιστημονικό περιοδικό The Astrophysical Journal, σηματοδοτούν ένα νέο ορόσημο για το Hubble και αποκαλύπτουν πώς μπορεί να σχηματίζονται πλανήτες σε ακραίες συνθήκες.

Το IRAS 23077+6707 ή αλλιώς Dracula’s Chivito

Σε απόσταση περίπου 1.000 ετών φωτός από τη Γη, το IRAS 23077+6707, με το παρατσούκλι «Dracula’s Chivito», εκτείνεται σε σχεδόν 400 δισεκατομμύρια μίλια — 40 φορές τη διάμετρο του ηλιακού μας συστήματος έως την εξωτερική άκρη της Ζώνης του Κάιπερ. Ο δίσκος καλύπτει το νεαρό άστρο που βρίσκεται στο εσωτερικό του, το οποίο οι επιστήμονες πιστεύουν ότι μπορεί να είναι είτε ένα καυτό, τεράστιο άστρο, είτε ένα ζεύγος άστρων. Αυτό που εντυπωσίασε τους επιστήμονες είναι ότι ο τεράστιος αυτός δίσκος δεν είναι μόνο ο μεγαλύτερος γνωστός δίσκος σχηματισμού πλανητών, αλλά διαμορφώνεται επίσης ως ένας από τους πιο ασυνήθιστους.

«Το επίπεδο λεπτομέρειας που βλέπουμε σε αυτόν τον δίσκο είναι σπάνιο για τέτοια φαινόμενα, και αυτές οι νέες εικόνες του Hubble δείχνουν ότι μπορεί να είναι πολύ πιο ενεργός και χαοτικός από ό,τι περιμέναμε», δήλωσε η κύρια συγγραφέας της μελέτης, Kristina Monsch, του Κέντρου Αστροφυσικής των Harvard & Smithsonian (CfA). «Βλέπουμε αυτόν τον δίσκο σχεδόν από την άκρη του και παρατηρούμε τα ανώτερα στρώματά του και βλέπουμε ότι τα ασύμμετρα χαρακτηριστικά του είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά. Τόσο το Hubble όσο και το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb της NASA έχουν παρατηρήσει παρόμοιες δομές σε άλλους δίσκους, αλλά το IRAS 23077+6707 μας προσφέρει μια εξαιρετική προοπτική, επιτρέποντάς μας να εντοπίσουμε το πώς είναι φτιαγμένο στο ορατό φως με ένα επίπεδο λεπτομέρειας που δεν έχουμε ξαναδεί. Αυτό καθιστά το σύστημα ένα μοναδικό, νέο εργαστήριο για τη μελέτη της δημιουργίας πλανητών και των περιβαλλόντων όπου συμβαίνει».

Το παρατσούκλι «Dracula’s Chivito» αντανακλά με χιουμοριστικό τρόπο την καταγωγή των ερευνητών του — ο ένας από την Τρανσυλβανία και ο άλλος από την Ουρουγουάη, όπου το εθνικό πιάτο είναι ένα σάντουιτς που ονομάζεται chivito.

«Μας εξέπληξε το πόσο ασύμμετρος είναι αυτός ο δίσκος», δήλωσε ο συν-ερευνητής Joshua Bennett Lovell, επίσης αστρονόμος στο CfA. «Το Hubble μας έδωσε μια "θέση στην πρώτη σειρά του σινεμά" για να παρακολουθήσουμε τις χαοτικές διαδικασίες που διαμορφώνουν τους δίσκους καθώς δημιουργούν νέους πλανήτες — διαδικασίες που δεν κατανοούμε ακόμη πλήρως, αλλά που τώρα μπορούμε να μελετήσουμε με έναν εντελώς νέο τρόπο»

Όλα τα πλανητικά συστήματα σχηματίζονται από δίσκους αερίου και σκόνης που περιβάλλουν νεαρά αστέρια. Με την πάροδο του χρόνου, το αέριο συσσωρεύεται στο άστρο και οι πλανήτες αναδύονται από το υπόλοιπο υλικό. Το IRAS 23077+6707 μπορεί να αντιπροσωπεύει μια τεράστια έκδοση του πρώιμου ηλιακού μας συστήματος, με μάζα που εκτιμάται 10 έως 30 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Δία.

«Θεωρητικά, το IRAS 23077+6707 θα μπορούσε να φιλοξενεί ένα τεράστιο πλανητικό σύστημα», δήλωσε η Monsch. «Αν και η δημιουργία πλανητών μπορεί να διαφέρει σε τέτοια μαζικά περιβάλλοντα, οι υποκείμενες διαδικασίες είναι πιθανώς παρόμοιες. Αυτή τη στιγμή, έχουμε περισσότερες ερωτήσεις από απαντήσεις, αλλά αυτές οι νέες εικόνες αποτελούν ένα σημείο εκκίνησης για την κατανόηση του πώς σχηματίζονται οι πλανήτες με την πάροδο του χρόνου και σε διαφορετικά περιβάλλοντα».