Χειρόγραφοι κώδικες ακόμη και από τον 13ο-14ο αιώνα, έγγραφα, αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, πατριαρχικά σιγίλια (έγγραφα με σφραγίδα του Πατριάρχη), ειλητάρια (πάπυρος ή χαρτί τυλιγμένο σε ρολό), αλλά και έντυπες εκδόσεις από τον 15ο αιώνα, ένας πολύτιμος θησαυρός κρύβεται στην βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Υπεραγίας Θεοτόκου Ολυμπιώτισσας, που είναι το πιο παλιό και το πιο γνωστό μοναστήρι της παρολύμπιας περιοχής και ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Θεσσαλίας.

Χτισμένη σε περίοπτη θέση στο λόφο πάνω από την Ελασσόνα Λάρισας, η Μονής της Ολυμπιώτισσας χρονολογείται από τον 13ο αιώνα, ενώ ουδέποτε διαλύθηκε στη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας και γνώρισε την μεγάλη της ακμή κατά τον 18ο αιώνα, την εποχή του Διαφωτισμού.

Τα πολύτιμα κειμήλια της βιβλιοθήκης βγαίνουν για πρώτη φορά στο φως για να συντηρηθούν, στα πέντε εργαστήρια (πέτρας, κεραμικής, εικόνας-ξύλου-χαρτιού, ψηφιδωτού και μετάλλου) του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας.

Τα εργαστήρια του Διαχρονικού Μουσείου αποτελούνται από 5 τμήματα με αντίστοιχους χώρους, που καλύπτουν όλα τα αρχαιολογικά αντικείμενα, δηλαδή γλυπτά, κεραμική, ψηφιδωτά, ζωγραφική-χαρτί και μέταλλα.

«Το μεγαλύτερο έργο που πραγματοποιήθηκε μέχρι στιγμής είναι η συντήρηση των αρχαιοτήτων του Διαχρονικού Μουσείου (2011-2015) που συμπεριέλαβε όλων των ειδών τα αντικείμενα, πολλά από τα οποία παρουσίαζαν εκτεταμένες φθορές, με μεγάλες δυσκολίες στη συντήρησή τους»

Η λειτουργία τους ξεκίνησε το 2010 με την παράδοση του κτιρίου στην Εφορεία Αρχαιοτήτων, καθώς το μουσείο δεν έχει ανεξάρτητη υπόσταση. Η Εφορεία λειτουργεί τα εργαστήρια μέσω του Τμήματος Συντήρησης, προϊσταμένη του οποίου είναι η κα Βασιλική Τούλη, απόφοιτος του ΤΕΙ Συντήρησης Αθήνας, το οποίο σήμερα εντάσσεται στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.

Νωρίτερα, οι εργασίες συντήρησης αρχαίων αντικειμένων πραγματοποιούνταν σε ξεχωριστούς χώρους από τις δύο Εφορείες Κλασσικών και Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Τα εργαστήρια του Διαχρονικού Μουσείου παρέχουν άνετους χώρους και επαρκή εξοπλισμό, αντάξιο των μεγάλων μουσείων των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης. Βρίσκονται στα υπόγεια του μουσείου, δίπλα στις αρχαιολογικές αποθήκες, με τις οποίες βρίσκονται σε άμεση επικοινωνία.

Είναι γεγονός ότι η στελέχωσή τους με μόνιμο προσωπικό αυτή την περίοδο δεν είναι επαρκής, αλλά το προσωπικό ανανεώνεται διαρκώς μέσω των ετήσιων πιστώσεων του υπουργείου Πολιτισμού, καθώς και των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Το μεγαλύτερο έργο που πραγματοποιήθηκε μέχρι στιγμής είναι η συντήρηση των αρχαιοτήτων του Διαχρονικού Μουσείου (2011-2015) που συμπεριέλαβε όλων των ειδών τα αντικείμενα, πολλά από τα οποία παρουσίαζαν εκτεταμένες φθορές, με μεγάλες δυσκολίες στη συντήρησή τους. Το σχετικό βίντεο υπάρχει αναρτημένο στο χώρο της μόνιμης έκθεσης, για όσους ενδιαφέρονται.

Στη συνέχεια, όλες οι περιοδικές εκθέσεις που ακολούθησαν στηρίχθηκαν στη δουλειά των εργαστηρίων και η αναφορά γίνεται στις εκθέσεις για το πρώιμο βυζαντινό Κάστρο Βελίκας και το αρχαίο Κάστρο Καλλιθέας, οι οποίες παρουσίασαν σημαντικές ανασκαφές των τελευταίων χρόνων.

Το ίδιο συμβαίνει επίσης με την έκθεση που ετοιμάζεται αυτή την περίοδο για τα ειδώλια, μια έκθεση τα εγκαίνια της οποίας θα γίνονταν το προηγούμενο σαββατοκύριακο αν δεν μεσολαβούσαν τα απαγορευτικά μέτρα λόγω της πανδημίας και για την οποία απαιτήθηκε η συντήρηση μεγάλου αριθμού εξ αυτών.

Οι εργασίες συντήρησης, όμως, δεν περιορίζονται στις εκθέσεις. Επεκτείνονται σε όλο το αρχαιολογικό υλικό που φυλάσσεται στις αποθήκες της Εφορείας και η έκτασή τους εξαρτάται κάθε φορά από τη διαθέσιμη χρηματοδότηση. Περιλαμβάνουν επίσης το αρχαιολογικό υλικό άλλων φορέων, όπως των Εκκλησιαστικών Ιδρυμάτων, που και αυτό προστατεύεται από την αρχαιολογική νομοθεσία.

Η κα Σδρόλια, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας, υπεύθυνη του Διαχρονικού Μουσείου, τονίζει χαρακτηριστικά ότι «η περιοχή μας διαθέτει ναούς και μονές ιδιαίτερα πλούσιους σε κειμήλια και ως παράδειγμα αναφέρουμε εκείνα που αναδείχθηκαν στο πλαίσιο της περσινής μας έκθεσης «Ελπίδα και Πίστη», με αντικείμενα του 16ου αιώνα. Σε πολλές περιπτώσεις τα ιδρύματα αυτά αναλαμβάνουν το κόστος της συντήρησης τοιχογραφιών και εικόνων με την επίβλεψη της Εφορείας, καθώς οι μεγάλες ανάγκες δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν από το διαθέσιμο προσωπικό».

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε δύο μεγάλα προγράμματα που ξεκίνησαν το φετινό χειμώνα, από τα οποία το ένα αφορά στη συντήρηση των χειρογράφων της μονής Παναγίας Ολυμπιώτισσας, με τη συνεργασία της μονής και της Ιεράς Μητρόπολης Ελασσόνας, όπως τονίστηκε στην αρχή του ρεπορτάζ, και το άλλο στη συντήρηση εικόνων του Ναού Φανερωμένης Τυρνάβου, στην περίπτωση αυτή με χρηματοδότηση της Ιεράς Μητρόπολης Λαρίσης και Τυρνάβου. Και τα δύο αποσκοπούν καταρχάς στη διάσωση των σπουδαίων κειμηλίων αλλά συγχρόνως αποδίδουν πολύτιμα στοιχεία στην έρευνα.

Επιπλέον, οι ίδιοι συντηρητές ασχολούνται με τη στερέωση και συντήρηση των μνημείων της Εφορείας, καθώς επίσης και με τις ειδικές μελέτες που απαιτούνται. Αρκετές από αυτές εκπονήθηκαν τα τελευταία χρόνια, όπως για παράδειγμα, εκείνη για τη συντήρηση των τοιχογραφιών του μοναδικού Αρχοντικού του Γ. Σβάρτς στα Αμπελάκια και είναι έτοιμες προς ένταξη στα ευρωπαϊκά προγράμματα που προκηρύσσονται από την Περιφέρεια Θεσσαλίας.

Πέραν αυτών, τα εργαστήρια, δηλαδή οι συντηρητές, υποστηρίζουν όλες τις αρχαιολογικές εργασίες, ανασκαφή, καταγραφή, αναστήλωση μνημείων και έρευνα των αρχαίων, καθώς σε όλες τις φάσεις επέμβασης σε κινητό ή ακίνητο μνημείο υπάρχει η ανάγκη της προστασίας που ασκείται από τον ειδικευμένο συντηρητή.

Έχοντας παρουσιάσει στην πλήρη του εικόνα το έργο των εργαστηρίων και των συντηρητών του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας, η κα Σδρόλια καταλήγει ότι «ο αρχαιολογικός πλούτος της περιοχής μας συνιστά μια μεγάλη πρόκληση και ελπίζουμε ότι στο άμεσο μέλλον θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ανταποκρινόμαστε με τους ίδιους ρυθμούς, καθώς αποτελεί επιτακτική ανάγκη η κληρονομιά αυτή να διασωθεί και να αξιοποιηθεί από τις επόμενες γενιές».