Αρχές 1973. Μετά τις Χριστουγεννιάτικες διακοπές στη γενέτειρά μου την Καλαμάτα, επιστροφή στην Αθήνα. Οι φοιτητές σε όλες τις πανεπιστημιακές σχολές βρίσκονταν σε αναταραχή. Αντιδρούσαν στον αντιδημοκρατικό τρόπο εκλογής των διοικητικών συμβουλίων στους φοιτητικούς συλλόγους και σχεδίαζαν αποχή και καταλήψεις. 

5 Φεβρουαρίου 1973. Πρώτοι οι φοιτητές του Πολυτεχνείου, αποφασίζουν γενική αποχή από τα μαθήματα. 

10 Φεβρουαρίου 1973. Στην εφημερίδα της κυβερνήσεως, δημοσιεύεται το Νομοθετικό Διάταγμα 1347 με το οποίο τροποποιείτο το άρθρο 18 του Ν.Δ 720/1970 «Περί Στρατολογίας». Με αυτή την τροποποίηση, η Πολιτεία μπορούσε – και το έπραξε για δεκάδες φοιτητές– ονομαστικά να ανακαλεί χορηγηθείσα αναβολή στράτευσης σε φοιτητές που απείχαν από τις παραδόσεις, τις εξετάσεις ή τις ασκήσεις αλλά ακόμη και σε αυτούς που θα προέτρεπαν σε τέτοια αποχή. 

Το Διάταγμα αυτό και ο συνεχιζόμενος αντιδημοκρατικός τρόπος εκλογής των Διοικητικών Συμβουλίων στους φοιτητικούς συλλόγους, αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα της φοιτητικής εξέγερσης  του 1973. 

21 Φεβρουαρίου 1973. Ανεβαίνοντας την οδό Ακαδημίας, έβλεπες τα αναρτημένα πανό στην πίσω από την οδό Σόλωνος ταράτσα του κτιρίου της Νομικής που «έβλεπε» στην Ακαδημίας. Έγραφαν ‘’ελευθερία στους φοιτητές’’ σε ένδειξη διαμαρτυρίας, για την τροποποίηση της νομοθεσίας ‘Περί Στρατολογίας’.  Είχαν αποφασίσει απόχη από τα μαθήματα και κατάληψη της Σχόλης. Η ίδια εικόνα ήταν και την επόμενη μέρα. Η κατάληψη αυτή ήταν η πρώτη μαζική αντιδικτατορική κινητοποίηση. Οι φωνές διαμαρτυρίας των φοιτητών έφταναν στους περαστικούς από την Ακαδημίας. 

20 Μαρτίου 1973. Οι φοιτητές πραγματοποιούν νέα κατάληψη της Νομικής. Όμως, αυτή τη φορά, με άδεια της Πρυτανείας εισβάλει στη Σχολή η αστυνομία και αφού ξυλοκοπά, συλλαμβάνει αρκετούς φοιτητές και η κατάληψη λήγει.

Νοέμβριος 1973. Νέα Ακαδημαϊκή χρονιά. 

Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973. Στις Σχολές πραγματοποιούνται συνελεύσεις για αποχή από τα μαθήματα. Στην οδό Πατησίων, με δυσκολία το τρόλεϊ καταφέρνει να περάσει από  τη στάση ‘’Πολυτεχνείο’’ και να φτάσει στην επόμενη, την ‘’ΑΣΟΕΕ’’ που πήγαινα. Φοιτητές του Πολυτεχνείου είχαν ήδη αποφασίσει κατάληψη και αποχή από τα μαθήματα διαδηλώνοντας εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος, κλείνοντας σιγά - σιγά την Πατησιών.

Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 1973. Η Πατησίων ήταν κλειστή για αυτοκίνητα και τρόλεϊ. Κοσμοσυρροή από φοιτητές, μαθητές, εργάτες, μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο. Όλοι έσφιγγαν τις γροθιές τους και φώναζαν για ‘’ψωμί, παιδεία, ελευθερία’’. Το ίδιο σύνθημα αποτυπωμένο και στα πανό. Δίπλα άλλα, καταφέρονταν στην ξενόφερτη εισβολή της δικτατορίας, στη ζυμωμένη με τη λευτεριά πατρίδα μας. ‘’Έξω οι βάσεις’’ ,‘’Έξω αι ΗΠΑ’’‘, ‘’Έξω το ΝΑΤΟ’’, ’’Κάτω η χούντα’’. Τα ίδια συνθήματα τα έγραφαν με σπρέι και στα ακινητοποιημένα αυτοκίνητα. Οι ελληνικές σημαίες αναρτημένες σε επίκαιρα σημεία. Οι φοιτητές, και όχι μόνο, ως άλλοι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», οχυρώθηκαν στο κτίριο της Σχολής και ξεκίνησαν τη λειτουργία του ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου. Το, ιστορικό πλέον, μήνυμά τους ήταν: «Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία». Τα τραγούδια με μουσική του αείμνηστου Μίκη από τα μεγάφωνα έδιναν έναν ιδιαίτερο παλμό. 

Πεζός, έφτασα στην ΑΣΟΕΕ. Η εξώπορτα κλειστή με χοντρές αλυσίδες. Η Σχολή είχε κλείσει προληπτικά για το φόβο κατάληψής της. Επιστροφή στο χώρο του Πολυτεχνείου. Άλλωστε, όλοι οι δρόμοι της Αθήνας οδηγούσαν εκεί.

Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 1973. Στο Πολυτεχνείο, οι εκατοντάδες αρχικά συγκεντρωμένοι είχαν ήδη γίνει χιλιάδες. Είχαν δημιουργηθεί οι κατάλληλες συνθήκες εξέγερσης. Μιας ασυνθηκολόγητης εξέγερσης. Όλος ο λαός μαζί μια γροθιά.   

Στις 3 π.μ. του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου 1973, και ενώ οι διαπραγματεύσεις για ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών ήσαν σε εξέλιξη, αποφασίστηκε η επέμβαση του στρατού. Ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη Σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη. Ο σταθμός του Πολυτεχνείου έκανε εκκλήσεις στους στρατιώτες να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους. Ο εκφωνητής απήγγειλε τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο. Η μετάδοση συνεχίστηκε ακόμα και μετά την είσοδο του άρματος στον χώρο της σχολής. Οι φοιτητές που είχαν παραμείνει στο Πολυτεχνείο, μαζεύτηκαν στο κεντρικό προαύλιο, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο.  

Τα μαθήματα στις Πανεπιστημιακές Σχόλες επανήλθαν αρχές Φεβρουαρίου ‘73…
                     
…Ήταν σαν χθες. Γύρισαν όλα στη μνήμη μου τούτο το Νοέμβρη. Ζωντάνεψαν πάλι τη νεανική δροσιά εκείνης της ασυνθηκολόγητης εξέγερσης.

Τότε, οργανώθηκαν οι ελεύθεροι φοιτητικοί σύλλογοι, με εκφραστές τους τα Δ.Σ. Το Μάιο του 1975, το πρώτο Εθνικό Φοιτητικό Συμβούλιο συγκροτεί και το δευτεροβάθμιο όργανό του, την ΕΦΕΕ. 

Τότε, οι φοιτητές γίναμε οι μπροστάρηδες. Γίναμε τα ινδάλματα για τα επόμενα χρόνια. Γίναμε  η  γενιά του Πολυτεχνείου… 

Σήμερα, μισόν αιώνα μετά, 19 ετών τότε και 69 σήμερα, γυρίζω τη μνήμη μου σε πρόσωπα και καταστάσεις και βγάζω για μια ακόμη φορά τα προσωπικά  μου  συμπεράσματα :

Το φοιτητικό κίνημα, στις αρχές του 1973, ήταν αυτό που μετά από έξι χρόνια, άρχισε να αλλάζει το πολιτικό σκηνικό και κλίμα. 

Το «Πολυτεχνείο», ήταν μια εξέγερση της νεολαίας για ψωμί-παιδεία-ελευθερία.Τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο. 
Η χούντα δεν έπεσε από το «Πολυτεχνείο». Αυτό, απλά την κλόνισε. Η πτώση της, προέκυψε από την τραγωδία της Κύπρου τον Ιούλιο του 1974.

Ορισμένοι, από τη γενιά του Πολυτεχνείου, με τη μεταπολίτευση του 1974, εξαργύρωσαν στην τράπεζα της πολιτικής, τα εύσημα της επανάστασής  τους. 

Οι περισσότεροι, έμειναν στην αφάνεια. 

Αλεξανδρούπολη Νοέμβριος 2023

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ  ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)