Είτε πραγματικές είτε λαϊκοί θρύλοι και διαδόσεις, οι ιστορίες των ναυτικών για τέρατα του νερού τρόμαζαν ανέκαθεν τους πληθυσμούς και θρονιάζονταν στο συλλογικό φαντασιακό των λαών.

Για αιώνες ολόκληρους ανά τον κόσμο, οι μύθοι που είχαν να κάνουν με το νερό το αναγνώριζαν πρωτίστως ως πηγή ζωής και τροφής, θεοποιώντας σχεδόν θάλασσες, ποτάμια και λίμνες.

Οι μεγάλες υδάτινες μάζες δαιμονοποιήθηκαν ταυτοχρόνως ως πηγές απειλών και τρόμου, καθώς δεν είναι λίγες οι εθνικές παραδόσεις που φιλοξενούν απόκοσμα τέρατα του υγρού στοιχείου, που καραδοκούν διαρκώς για το επόμενο θύμα τους…
Στη σλαβική παράδοση, το κακόβουλο τέρας που καραδοκεί σε ποτάμια, ρυάκια και λιμνούλες ακούει στο όνομα Vodyanoy και πρόκειται για αρσενικό πλάσμα με πρασινωπή απόχρωση, υπεύθυνο για πνιγμούς χωρικών και πλημμύρες. Ήταν επιπλέον ο Νο 1 ύποπτος για απαγωγές νεαρών κοριτσιών, καθώς μεταμορφωνόταν σε πανώριο λουλούδι στις όχθες των ποταμών και έκλεβε τις κοπέλες, πηγαίνοντάς τες στο βασίλειό του και υποδουλώνοντάς τες.

Η σλαβική παράδοση θεωρούσε ότι το πνεύμα προήλθε από αβάπτιστο άνθρωπο που αυτοκτόνησε, γι’ αυτό και φοβόταν τον αγιασμό, εξού και οι χωρικοί αγίαζαν τα νερά σε κάθε αναφορά της ύπαρξής του. Όσο για τους ναυτικούς, το σεβόταν και το δελέαζαν με καπνό, για να τους δώσει ως αντάλλαγμα μια καλή ψαριά…

Ο Θαλάσσιος Επίσκοπος

Αλλιώς γνωστό ως Ψάρι-Επίσκοπος, το θαλάσσιο τέρας που πιάστηκε στα ανοιχτά των ακτών της Πολωνίας το 1531 πέθανε λέει λίγες μέρες αργότερα καθώς αρνιόταν να φάει! Σύμφωνα με άλλο μύθο, το απόκοσμο τέρας πιάστηκε σε δίχτυα ψαράδων τον 13ο αιώνα και μεταφέρθηκε κατευθείαν στον βασιλιά της χώρας ζητώντας του να το ελευθερώσει. Πράγμα που έγινε και πριν χαθεί στα νερά, έκανε το σημείο του σταυρού, κάτι που του έδωσε το ιδιαίτερο όνομά του. Σήμερα βέβαια θεωρείται ότι ο Θαλάσσιος Επίσκοπος ενδέχεται να έχει εμπνευστεί από ένα πραγματικό θαλάσσιο τέρας, το γιγαντιαίο καλαμάρι, που πρωτοεντοπίστηκε από πλήρωμα σκάφους κοντά στα Κανάρια Νησιά τον Νοέμβριο του 1861…

Ήταν στην ιαπωνική παράδοση της Εποχής Έντο, σε μια περίοδο δηλαδή αγροτικών κοινωνιών, που το θηλυκό πνεύμα εμφανιζόταν στους αγρότες και προφήτευε είτε καλή σοδειά είτε αφανισμό της σποράς. Η Amabie είχε σώμα ψαριού, καλυμμένο δηλαδή με λέπια, και δεν ήταν σπάνιο να προφητεύει ακόμα και επιδημίες. Σε ένα τέτοιο μάλιστα ενδεχόμενο, το θηλυκό τέρας έλεγε στους χωρικούς να δείχνουν εικόνες της στους αρρώστους για να αποθεραπευτούν και να περιοριστεί η πανδημία…

Εδώ μιλάμε για κακόβουλο και μοχθηρό θαλάσσιο πνεύμα που κατοικούσε σε λίμνες και θάλασσες στα σκοτσέζικα Ηighlands. Το τέρας έπαιρνε τη μορφή αλόγου, ακόμα και όμορφου νεαρού άντρα, και παρέσυρε το θύμα του κοντά σε νερό. Όσο το θύμα, είτε πάνω στο άλογο είτε δίπλα στον όμορφο άντρα, παρέμενε μακριά από ποτάμια και λίμνες ήταν ασφαλές, όταν όμως προσέγγιζε το υγρό στοιχείο, το τέρας άρπαζε τον άτυχο άνθρωπο και τον έπνιγε στο νερό. Κατόπιν ξέσκιζε τις σάρκες του και τον καταβρόχθιζε, αφήνοντας πάντα το συκώτι να επιπλέει στην επιφάνεια του νερού. Όταν μάλιστα είχε την ανθρώπινη μορφή του, το each-uisge μπορούσε να αναγνωριστεί από τα φύκια στα μαλλιά του…

Ο συνδυασμός ήρεμων νερών και καλού καιρού είναι η απόλυτη ευχή κάθε ψαρά, εκτός βέβαια κι αν μιλάμε για τη μακρινή Ιαπωνία, εκεί δηλαδή που τα ευνοϊκά για την ψαριά καιρικά στοιχεία θεωρούνταν σημάδι για το τελευταίο πράγμα που θα ήθελε ποτέ να συναντήσει ο ναυτικός, το Umibozu! Το τεράστιο θαλάσσιο τέρας ανέκυπτε χωρίς προειδοποίηση από τα βάθη των θαλασσών και κατέστρεφε τα πλοία που έβρισκε, φέρνοντας όλεθρο στο πέρασμά του και κάνοντας τα νερά να μανιάζουν. Το Umibozu περιγράφεται ως τεράστιο ανθρωποειδές με μαύρο δέρμα και κατατρομοκράτησε τους ναυτικούς της Ιαπωνίας για μπόλικους αιώνες…

Στη μυθολογία των Νήσων Orkney, οι Finfolk ήταν σκοτεινοί και καταχθόνιοι μάγοι, άσοι στις μεταμορφώσεις και ικανότατοι σε μια σειρά πραγμάτων. Ζούσαν σε μια πολυτελή πόλη, τη Finfolkaheem, που βρισκόταν στον πυθμένα των θαλασσών και ήταν στην ουσία αμφίβια τέρατα που ζούσαν εξίσου καλά και στους δύο κόσμους. Για αιώνες είχαν τη φήμη των ανθρώπινων απαγωγέων, μεταφέροντας τα θύματά τους στη βυθισμένη πολιτεία τους και εξαναγκάζοντάς τα σε γάμους με μέλη της φυλής τους. Κι ενώ ο θρύλος υπήρχε για εκατοντάδες χρόνια, πλέον οι κάτοικοι των Orkney πιστεύουν ότι οι Finfolk έχουν εξαφανιστεί, κι αυτό από την έλευση λέει του χριστιανισμού στα εδάφη τους, κάτι που εξαφάνισε τα κακά πνεύματα…
Στην ουαλική μυθολογία συναντάμε το τέρας της λίμνης με τα αναρίθμητα σχήματα και χρώματα: άλλοτε με τη μορφή κροκοδείλου, άλλοτε ως τεράστιος κάστορας, άλλοτε ως απλός νάνος. Το Αfanc καραδοκούσε για όποιον τολμούσε να μπει στα νερά του και η μανία του ήταν τέτοια που μπορούσε να κάνει τις λίμνες να πλημμυρίζουν και να πνίξει ολόκληρη τη Βρετανία, όπως το ήθελε τουλάχιστον ο τοπικός θρύλος. Κι ενώ το τέρας είχε το δικό του μερίδιο στον τρόμο των χωρικών, ο θρύλος ήθελε τον βασιλιά Αρθούρο (ή άλλο τοπικό ήρωα) να το ξεπαστρεύει κάποια στιγμή, απαλλάσσοντας τον κόσμο από την ενοχλητική παρουσία του…

Σύμφωνα με τη βορειοευρωπαϊκή λαϊκή παράδοση, το Melusine είναι ένα πλάσμα που μοιάζει με γοργόνα (μισό σώμα γυναίκας και μισό ψάρι ή ερπετό), αν και οι δύο ουρές της την κάνουν να ξεχωρίζει από τον συνήθη γοργονόκοσμο. Ζούσε σε τρεχούμενα νερά, όπως πηγές και ρυάκια, και το συναπάντημα μαζί της θεωρούνταν μάντης κακών δεινών, προφητεύοντας έτσι τον χαμό προσφιλούς προσώπου…

Στην επικράτεια της μελανησιακής μυθολογίας, το απόκοσμο τέρας σε σχήμα τεράστιου χελιού κατοικούσε στον βυθό υδάτινων μαζών γλυκού νερού, θεωρώντας όλα τα πλάσματα του νερού παιδιά του. Οποιοσδήποτε λοιπόν προσπαθούσε να τα βλάψει ή να τα ενοχλήσει έμπαινε στο στόχαστρό του, με τραγική κατάληξη τον θάνατο. Το εξαιρετικά προστατευτικό τέρας έσπερνε όλεθρο ακόμα και σε ολόκληρα ψαροχώρια, με πλημμύρες και κατακλυσμούς ανείπωτους να αφανίζουν όσους γεύονταν ψάρια. Ζωντανοί έμεναν μόνο οι κρεατοφάγοι. Και οι χορτοφάγοι φυσικά, αρκεί να μην τρέφονταν με φύκια!

Στις προφορικές διηγήσεις των φυλών του Αμαζονίου υπάρχουν οι Υacuruna, ανθρωποειδή του νερού που ομοιάζουν στα ανθρώπινα όντα. Είναι τριχωτά και δύσμορφα, ενώ τα κεφάλια τους είναι στραμμένα ανάποδα. Συνήθως συνοδεύονται από ερπετά και κροκόδειλους και ζουν σε υπέροχες υποθαλάσσιες πόλεις, μέσα σε κρυστάλλινα παλάτια. Σαν τους Finkfolk, οι Υacuruna είναι διαβόητοι για απαγωγές ανθρώπων, κυρίως γυναικών, τις οποίες κλέβουν ως νύφες για τον κόσμο τους.

Μια γυναίκα που θα απαχθεί θα μετατραπεί σύντομα σε Yacuruna, με τη μεταμόρφωση να ξεκινά από μάτια, να ακολουθεί το κεφάλι κ.ο.κ. Και κάτι ακόμα: οι Yacuruna θεωρούνται μεγάλοι θεραπευτές, γι’ αυτό και τους επικαλούνται συνήθως οι σαμάνοι των φυλών στα θεραπευτικά τελετουργικά τους…