Τα τελευταία 14 χρόνια, η εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη έχει μετατοπιστεί από μια στενά εστιασμένη στρατιωτική επέμβαση σε μια σύνθετη, πολυεπίπεδη εμπλοκή που συνυφαίνει τα συμφέροντα ασφάλειας, οικονομίας, διαμεσολάβησης και πολιτικής, αναφέρει , επισημαίνοντας:
Λιβύη: Η χρήσιμη χώρα-εργαλείο για τις ευρύτερες περιφερειακές φιλοδοξίες της Τουρκίας
Αρχικά, με στόχο την προστασία συμμαχικών παρατάξεων και τη διαφύλαξη στρατηγικών διαδρόμων, η προσέγγιση της Άγκυρας έχει σταδιακά επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει ενεργειακές συμφωνίες σε ολόκληρη τη Λιβύη, συμβάσεις υποδομών και άμεση επιρροή στην τοπική διακυβέρνηση - μετατρέποντας τη Λιβύη σε πεδίο δοκιμών για τις ευρύτερες περιφερειακές φιλοδοξίες της Τουρκίας.
Ουσιαστικά, μετατρέποντας τη Λιβύη σε πλατφόρμα για τις φιλοδοξίες της Άγκυρας σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και την Αφρική.
Αυτή η στάση περιπλέκει τις επιλογές της ευρωπαϊκής πολιτικής, αφού η Άγκυρα τώρα χρησιμοποιεί μόχλευση σε συμβάσεις μετανάστευσης, ενέργειας και όπλων, τις οποίες οι πρωτεύουσες της ΕΕ δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν.
Ερντογάν: Η μεταστροφή από βραβευμένος σε δήμιος του Καντάφι
Το 2011, ο ρόλος της Άγκυρας στην εκστρατεία υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ για την εκδίωξη του Καντάφι ήταν διστακτικός και προσεκτικός, με τον τότε πρωθυπουργό Ερντογάν να προειδοποιεί για τους κινδύνους της ξένης παρέμβασης, ενώ παράλληλα συνεισέφερε ναυτικά μέσα.
Η προσοχή ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακή δεδομένου ότι, λίγους μήνες νωρίτερα, ο Ερντογάν είχε πετάξει στην Τρίπολη για να παραλάβει το Διεθνές Βραβείο Αλ-Καντάφι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, επαινώντας την «αξιοπρεπή στάση της Τουρκίας απέναντι σε κάθε είδους αδικία» και κερδίζοντας ένα γενναιόδωρο χρηματικό έπαθλο.
Μάλιστα, συζήτησε με τον Καντάφι για τις σχέσεις Λιβύης-Τουρκίας - μια εγκάρδια σκηνή που οι επικριτές τώρα θυμούνται με δυσπιστία.
Ωστόσο, μέσα σε λίγους μήνες, ο νικητής του βραβείου είχε γίνει ο αντίπαλος.
Ο Ερντογάν παρότρυνε δημόσια τον Καντάφι να εγκαταλείψει τη Λιβύη, προσφέροντάς του «εγγυήσεις» ασφαλούς εξορίας και λίγο αργότερα έδινε τουρκικό βάρος στην αεροπορική εκστρατεία του ΝΑΤΟ που βοήθησε να σφραγιστεί η μοίρα του.
Λίγα επεισόδια αποτυπώνουν την ταχύτητα - και τον ιδιοτελή πραγματισμό - της στροφής της Άγκυρας τόσο έντονα όσο αυτή η στροφή από βραβευμένο σε επίδοξο δήμιο.
Η διπρόσωπη τουρκική στρατηγική στη Λιβύη
Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, η Τουρκία έχει μετατραπεί από απρόθυμο συμμετέχοντα, σε αποφασιστικό ξένο παράγοντα επί του εδάφους, χρησιμοποιώντας τη Λιβύη ως εφαλτήριο για περιφερειακή επιρροή.
Μέχρι το 2019, η Άγκυρα είχε αναπτύξει στρατεύματα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και στρατιωτικούς συμβούλους για να υποστηρίξει την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA), φαινομενικά για να αποτρέψει την πτώση της Τρίπολης σε έναν άλλο πιθανό δικτάτορα - τον Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος τότε απεικονιζόταν από την Άγκυρα με τους ίδιους όρους που χρησιμοποιούσε κάποτε για τον Καντάφι.
Αυτό που ξεκίνησε ως παρέμβαση ασφαλείας σύντομα έγινε μέσο μόχλευσης: οι τουρκικές εταιρείες εξασφάλισαν επικερδείς συμβάσεις σε τομείς όπως η ανοικοδόμηση, τα λιμάνια και η ενέργεια, ενώ οι στρατιωτικές αναπτύξεις σηματοδοτούσαν ότι η Άγκυρα μπορούσε να προβάλει ισχύ πολύ πέρα από τα σύνορά της.
Ακόμα πιο εντυπωσιακή ήταν η ρεαλιστική εμπλοκή της Τουρκίας με το στρατόπεδο του Χαφτάρ, αφού μετά από χρόνια που τον παρουσίαζαν ως κακό, ο στενός κύκλος του Χαφτάρ σταδιακά φλερτάρισε, με τους γιους του και ανώτερους αξιωματούχους να επισκέπτονται την Άγκυρα για συζητήσεις σχετικά με συμβάσεις ανοικοδόμησης και συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας.
Αυτή η διπλή στρατηγική - ένοπλη υποστήριξη για τη μία πλευρά ενώ παράλληλα καλλιεργεί δεσμούς με την άλλη - καταδεικνύει την προθυμία της Τουρκίας να αντισταθμίσει τα στοιχήματα, να αποσπάσει επιρροή και να μεγιστοποιήσει τα κέρδη, ανεξάρτητα από προηγούμενες ηθικές ή πολιτικές ευθυγραμμίσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ίδιος ο Χαλίφα Χαφτάρ θα μπορούσε να προσγειωθεί στην Άγκυρα οποιαδήποτε στιγμή πριν από το τέλος του έτους, ενισχύοντας περαιτέρω την απόψυξη των σχέσεων και αναδεικνύοντας την εξελισσόμενη προσέγγιση της Άγκυρας στην ηγεσία της Λιβύης.
Η εμβάθυνση της εμπλοκής της Τουρκίας στη Λιβύη δεν είναι απλώς θέμα στρατιωτικής παρουσίας, αλλά στρατηγική επέκταση του γεωπολιτικού και οικονομικού της αποτυπώματος.
Το MoU για υπεράκτιες έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου στα ύδατα της Λιβύης
Τον Ιούνιο του 2025, η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC) και η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO) υπέγραψαν Μνημόνιο Συνεργασίας (MoU) για υπεράκτιες έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου στα ύδατα της Λιβύης.
Η συμφωνία αυτή υπογραμμίζει την πρόθεση της Τουρκίας να εξασφαλίσει ενεργειακούς πόρους στην Ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή γεμάτη με ανταγωνιστικά συμφέροντα και να βοηθήσει την πολιτική της για ενεργειακή διαφοροποίηση που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.
Ωστόσο, η κορυφαία προτεραιότητα της Τουρκίας από το στρατόπεδο του Χαφτάρ τώρα είναι η επικύρωση της ναυτιλιακής συμφωνίας από τον σύμμαχό της, το κοινοβούλιο με έδρα την ανατολική Λιβύη.
Αυτή η κίνηση όχι μόνο θα νομιμοποιούσε τη συμφωνία, αλλά και θα εδραίωνε τη στρατηγική θέση της Τουρκίας στην περιοχή.
Η στρατηγική της Τουρκίας στη Λιβύη συνδυάζει την οικοδόμηση συμμαχιών με στρατηγική μόχλευση. Υποστηρίζοντας την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) στην Τρίπολη, η Άγκυρα εξασφάλισε έναν ισχυρό τοπικό σύμμαχο, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποίησε τη νομιμότητα της κυβέρνησης για να ενισχύσει τους ισχυρισμούς της σε διαφορές με την Ελλάδα σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα.
Η ναυτιλιακή συμφωνία του 2020, παρείχε στην Άγκυρα ένα κατ' επίφαση επίπεδο νομιμοποίησης στην Ανατολική Μεσόγειο που δεν είχε ποτέ προηγουμένως απολαύσει, αφού η μεγάλη μεσογειακή ακτογραμμή και η στρατηγική θέση της Λιβύης της δίνουν δυσανάλογο βάρος σε περιφερειακά θαλάσσια ζητήματα, ενώ η συμφωνία της Άγκυρας με την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ GNU προσδίδει μια μορφή de facto αναγνώρισης στους ισχυρισμούς της Τουρκίας που δεν θα μπορούσε να επιτύχει μόνη της.
Πέρα από τη στρατιωτική υποστήριξη, η εμπλοκή της Τουρκίας της επιτρέπει να επηρεάζει συμβάσεις ανοικοδόμησης, λιμάνια και ενεργειακά έργα, μετατρέποντας την παρουσία της στη Λιβύη σε ένα πολυχρηστικό εργαλείο ως βάση επιχειρήσεων, διπλωματικό μοχλό και οικονομικό στήριγμα.
Ταυτόχρονα, η Άγκυρα διατηρεί δεσμούς συνεργασίας με τη Μόσχα, διαχειριζόμενη προσεκτικά τις σχέσεις της με τη Ρωσία, ενώ παράλληλα ανταγωνίζεται για επιρροή στις λιβυκές παρατάξεις.
Με αυτόν τον τρόπο, η Τουρκία έχει μετατρέψει τη Λιβύη τόσο σε πλατφόρμα περιφερειακής επιρροής όσο και σε ασπίδα ενάντια στις προκλήσεις των θαλάσσιων φιλοδοξιών της.
Η επιτυχία της UNSMIL θα εξαρτηθεί εν μέρει από τη συνεργασία της Τουρκίας
Η πολύπλευρη επιρροή της Τουρκίας στη Λιβύη - ως εγγυητή, στρατιωτικού παράγοντα και οικονομικού εταίρου - εκτείνεται πέρα από τις διμερείς συμφωνίες, τοποθετώντας την Άγκυρα ως βασικό διαιτητή, του οποίου η συνεργασία θα είναι κρίσιμη για κάθε εξωτερικό οδικό χάρτη, συμπεριλαμβανομένων των τελευταίων προσπαθειών της UNSMIL για τη σταθεροποίηση της χώρας.
Με την Άγκυρα να τοποθετείται ως βασικός διαιτητής, η επιτυχία του τελευταίου οδικού χάρτη της UNSMIL θα εξαρτηθεί εν μέρει από τη συνεργασία της Τουρκίας.
Η στρατιωτική της παρουσία, η οικονομική της μόχλευση και ο διπλωματικός της ρόλος της επιτρέπουν να διευκολύνει συμφωνίες μεταξύ της Τρίπολης και των ανατολικών αρχών ή, αντίστροφα, να επιβραδύνει την εφαρμογή τους εάν τα συμφέροντα αποκλίνουν.
Για τους Λίβυους, η εδραίωση της ξένης επιρροής υπογραμμίζει την ευθραυστότητα της εθνικής κυριαρχίας και τα συνεχιζόμενα διακυβεύματα των αγώνων εξουσίας μετά το 2011, ανεξάρτητα από το λαϊκό αίσθημα απέναντι στους εξωτερικούς παράγοντες.
Η Λιβύη αποτελεί άξονα για περιφερειακές φιλοδοξίες, πλατφόρμα για προβολή επιρροής και τεστ για το κατά πόσον οι εξωτερικά διαμεσολαβούμενοι οδικοί χάρτες μπορούν να υλοποιηθούν στην πράξη.
Αποτίμηση της τουρκικής στρατηγικής στην Λιβύη
Συνολικά, η στρατηγική της Τουρκίας για τη Λιβύη καταδεικνύει μια αποφασιστική αναπροσαρμογή της περιφερειακής επιρροής.
Ενώ η ΕΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Αφρικανική Ένωση επένδυσαν πολλά στη Λιβύη μετά το 2011, οι προσπάθειές τους απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό να δημιουργήσουν το σταθερό, ενιαίο κράτος που οραματίζονταν.
Αντίθετα, η Άγκυρα έχει προχωρήσει σε πολλαπλά μέτωπα, εξασφαλίζοντας στρατιωτική επιρροή, οικονομικά ερείσματα και διπλωματική αναγνώριση, ενώ διαχειρίζεται τους δεσμούς με ανταγωνιστικές παρατάξεις και εξωτερικές δυνάμεις.
Η παρουσία της διαμορφώνει πλέον τα πολιτικά αποτελέσματα, τις θαλάσσιες διεκδικήσεις και τις περιφερειακές ευθυγραμμίσεις, καταδεικνύοντας πώς ένας στρατηγικά ευέλικτος παράγοντας μπορεί να ξεπεράσει μεγαλύτερους παίκτες.
Η Λιβύη δεν είναι πλέον απλώς μια εσωτερική σύγκρουση.
Έχει γίνει ένας άξονας για τις περιφερειακές φιλοδοξίες, μια πλατφόρμα για την προβολή επιρροής και μια δοκιμασία για το κατά πόσον οι εξωτερικές παρεμβάσεις μπορούν να επιτύχουν τους επιδιωκόμενους στόχους τους.
