«Γιατί να μας ενδιαφέρουν οι επόμενες γενιές; Τι έκαναν ποτέ αυτές για μας;»
Γ. Μαξ (κωμικός)

Το ρήμα είναι  το βασικό μέρος του λόγου. Άλλωστε και η λέξη «ρήμα» σημαίνει λόγος. ( « …παν ρήμα αργόν ο εάν λαλήσωσιν οι άνθρωποι» διαβάζουμε στα κατά Ματθαίον,12, 36). Γι’ αυτό και η αποπτώχευση του λεξιλογίου έχει αρχίσει από τα ρήματα. Υπάρχει μάλιστα κι ένα ρήμα, ρήμα –τσίχλα θα το ονομάζαμε,  το συχνόχρηστο «κάνω». Πάρα πολλές λέξεις –σημασίες  της ελληνικής έχουν υποκατασταθεί στην χρήση τους από το ρήμα  «κάνω». Να σημειώσω , σκωπτικώς και περιπαικτικώς, ότι το ρήμα «κάνω» το έχει μέσα του ο άνθρωπος εκ γενετής τρόπον τινά. Οι πρώτες φράσεις που ακούει  το παιδί από την μάνα του είναι: Κάνε άτα (περπάτα). Κάνε μαμ (φάγε). Έλα να κάνεις νάνι (να κοιμηθείς). Θα σε κάνω ντα (θα σε δείρω). Κάνε τσίσα (Η άφθονη διούρησις που «έκανε» κάποτε ο Ανδρέας). Και λοιπά… Προφανώς ο λαός μας με την χρήση του «κάνω» επιστρέφει  στις «ρίζες  του, στην νηπιακή ηλικία και σκέψη, ένα είδος παλιμπαιδισμού. ( Αυτό επιμαρτυρείται και από τις πολιτικές του επιλογές. Ψηφίζει πρωθυπουργό νεανία κομμουνιστή-κουμμουνισμός, ίσον, ένας άταφος νεκρός, τυμπανιαίας αποφοράς, που κανείς στην Ελλάδα δεν τολμάει να θάψει ελπίζοντας ίσως στο θαύμα την νεκροφάνειας, κατά τον Γ. Καλλιόρη. Βεβαίως, πλην της αγραβάτωτης εμφάνισης, ο νεκροθάφτης της Μακεδονίας μας και οι συν αυτώ «σύντροφοι και συντρόφισσες», ρίχτηκαν ξελιγωμένοι στα καλούδια και λοιπά συμπαρομαρτούντα της εξουσίας, διότι τα άδεια στομάχια και άντερα ανήκουν σ’ όλους τους χώρους). Επανερχόμεθα στο ρήμα «κάνω» και τα …καμώματά του. Καταγράφω κάποιες περιπτώσεις . (Το αντικατασταθέν ρήμα σημειώνεται εντός παρενθέσεως).

Έκανε (πραγματοποίησε) δρομολόγια
Κάνει (εκτελεί) ανασκαφές
Έκανε (υπέβαλε) μήνυση
Έκανε (προέβη σε) δηλώσεις
Έκανε (συγκρότησε) επιτροπή
Έκανε  (κατήρτισε) πρόγραμμα
Έκανε (διετέλεσε) υπουργός
Κάνει (υπηρετεί) την θητεία του
Έκαναν (προέβαλαν) άμυνα
Κάνει (φοιτά σε) φροντιστήριο
Έκανε (υπεβλήθη σε) εγχείριση
Έκανε (προξένησε) ζημιές
Κάνει (παριστά) τον τρελό
Έκανε (ενήργησε) επιθεώρηση
Έκανε (διεξήγαγε) διαπραγματεύσεις
Έκανε (διέπραξε) έγκλημα
Έκανε (άσκησε) προσφυγή
Έκαναν  (κήρυξαν) απεργία
Έκανε (συγκάλεσε) σύσκεψη
Κάνει (διδάσκεται) αγγλικά
Κάνει (παραδίδει) γαλλικά
Έκανε (πέτυχε) παγκόσμιο ρεκόρ
Έκανε (οργάνωσε) εκδήλωση
Έκανε (έχτισε) σπίτι
Έκανε (εμφάνισε) ρυτίδες.

Και ένα τελευταίο:

Έκανε (κορόιδεψε τον λαό) διάγγελμα στην Ιθάκη. (Ο κατάλογος είναι ενδεικτικός και μπορεί ο καθείς να επισυνάψει, «να κάνει» τις προσθέσεις του και όσα «κατά διάνοιαν έχει».

Όπως έγραψε σε κείμενό του, το 1985, ο Γ. Μπαμπινιώτης: «Χρειάζεται αλήθεια, να σημειώσουμε πως η λεξιλογική αυτή ισοπέδωση είναι, κατά κανόνα, μεταφορά στην γλώσσα μας των πολυεθνικών λέξεων do και faire, που έχουν εισαχθεί στην Ελληνική μέσα από άθλιες ως πρόχειρες κακοπληρωμένες μεταφράσεις, από ξενικές μιμήσεις και πονηρές διαφημίσεις». («Δημόσιος διάλογος για την γλώσσα», συλλογικός τόμος, εκδ. ΔΟΜΟΣ, σελ. 27).

Και ας προσέξουμε, αυτό το «θαυματουργό» ρήμα «κάνω», δεν καταργεί μόνο τα εντός παρενθέσεως ρήματα των ανωτέρων παραδειγμάτων, αλλά και εκείνα των οποίων παράγωγο είναι το αντικείμενο.

Έτσι με τα «κάνω άμυνα», «κάνω διαπραγματεύσεις», «κάνω προσφυγή» κλπ, δεν καταργούνται μόνο τα ρήματα, προβάλλω, διεξάγω, ασκώ αλλά και το αμύνομαι, διαπραγματεύομαι, προσφεύγω.

Αν νομίζουν κάποιοι, ότι αυτά είναι ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και …υπερβολικά, τους παραπέμπω στον Όργουελ, στην περιγραφή της μελλοντικής γλώσσας της «Νέας Ομιλίας», από το 1948 ακόμη (Άλλαξε την σειρά των αριθμών 4 και 8 και ονόμασε το έργο του «1984»).

«Στον αυτοματισμό και την αχρήστευση της σκέψης, βοηθούσε και το γεγονός, ότι υπήρχε πολύ μικρή εκλογή στις λέξεις. Το λεξιλόγιο της  «Νέας Ομιλίας» σε σύγκριση με το δικό μας, ήταν πολύ μικρό, και αναζητούσαν διαρκώς καινούργιους τρόπους να το λιγοστεύσουν πιο πολύ. Η «Νέα Ομιλία» διέφερε πραγματικά από όλες τις άλλες γλώσσες σε τούτο: Κάθε χρόνο γινόταν πιο φτωχή αντί να εμπλουτίζεται. Κάθε αφαίρεση που της έκαναν, ήταν κέρδος, γιατί όσο λιγότερη ευχέρεια έχει κανείς να διαλέγει ανάμεσα σε λέξεις , τόσο μικρότερος είναι ο πειρασμός να σκεφθεί. Έλπιζαν να δημιουργήσουν τελικά μία ομιλία που θα έβγαινε από το λαρύγγι χωρίς καμμιά συμμετοχή του εγκεφάλου». (μεταφρ. Ν. Μπάρτης, εκδ. Κάκτος, 1978, σελ. 305-6).

Παρένθεση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα «Νέας Ομιλίας» και ολικής …αποσύνδεσης εγκεφάλου και λαρυγγιού είναι ο υβριστικός νεολογισμός «εθνίκια». Έτσι αποκάλεσε ο κ. Καρανίκας τα εκατομμύρια των Ελλήνων, που προσήλθαν, δημοκρατικώς και ευπρεπώς, στα συλλαλητήρια για να αγωνιστούν κατά της προδοσίας του ονόματος της Μακεδονίας. (Και προσοχή! Ούτε παραίτηση, αλλά και ουδείς τον έλεγξε για την κακοήθειά του. Άρα επικρότηση).

Βεβαίως, αν όσοι αγαπάμε την πατρίδα είμαστε «εθνίκια», όπως, κατά την… λαρυγγική σκέψη του μας ονομάζει ο κ. σύμβουλος, εθνίκια είναι και ο Κολοκοτρώνης, ο Παύλος Μελάς ή ο Γρηγόριος Αυξεντίου. Οπότε ουδόλως μας ενοχλεί. Τιμή μας και καμάρι μας.

Οι Έλληνες, σήμερα, διαιρούνται σε δύο κατηγορίες: Τα «εθνίκια» και τα …»καθίκια». Το καθίκι, εκτός από «δοχείο νυκτός», σημαίνει μεταφορικώς και «άνθρωπος αχρείος, φαύλος και ελεεινός»! Προτιμώ την κυριολεκτική έννοια.

Τέλος πάντως ζητώ συγγνώμη που «έριξα» το επίπεδο του άρθρου μου, όχι με τα καθίκια, αλλά με τον Καρανίκα, όμως, ακόμη «καπνίζουν τα μάτια μου» (Μακρυγιάννης) από οργή, όταν θυμάμαι τις προδοσίες και τις φαυλότητες που τις συνόδεψαν.

Να σημειώσω κάτι και εν όψει της νέας σχολικής χρονιάς. Η ηλεκτρονική εξάρτηση, τα κινητά και η κάκιστη σχολική γλωσσική εκπαίδευση, μας οδήγησαν στην …αλεξία των παιδιών.

Και όταν δεν έχεις τις λέξεις, τα ρήματα για να σκεφτείς και να συνεννοηθείς, τότε αγριεύεις και πολλές φορές αναλαμβάνουν τα άνω και τα κάτω άκρα να λύσουν τις διαφορές.

«Πάρε τις λέξεις μου, δώσ’ μου το χέρι σου», λέει υπέροχα ο Αν. Εμπειρίκος. Ή όπως ωραία το ιστορούν και τα όμορφα τραγούδια του λαού μας:

«Λόγος στυλώνει την ψυχή
και λόγος την γκρεμίζει».

Δημήτρης Νατσιός
δάσκαλος-Κιλκίς