Η ταυτότητα της μητέρας του Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν πάντα ένα μυστήριο. Ιστορικοί τέχνης έχουν αγωνιστεί για να βρουν πληροφορίες σχετικά με τη γυναίκα της οποίας ο παράνομος γιος έγινε η καλλιτεχνική ιδιοφυΐα που ζωγράφισε τη Μόνα Λίζα . Με γνωστό μόνο ένα όνομα - Κατερίνα - υπήρξαν διάφορες φήμες ότι ήταν κάποια τυχαία χωριατοπούλα ή ακόμα και σκλάβα από τη βόρεια Αφρική.

Τώρα, σχεδόν έξι αιώνες μετά, ένας από τους κορυφαίους ειδήμονες στο θέμα Leonardo έχει δώσει μια πολύ πληρέστερη ανάλυση της ιστορίας της, συναρμολογώντας τον κόσμο του γιου της, χρησιμοποιώντας προηγουμένως αγνοημένα έγγραφα.

Σύμφωνα με τον Martin Kemp, ομότιμο καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η μητέρα του Λεονάρντο ήταν η Κατερίνα Ντι Μέο Λίπι, μια φτωχή και ευάλωτη ορφανή, που σε ηλικία μόλις 15 ετών, είχε παρασυρθεί από ένα δικηγόρο. Είχε ζήσει με τη γιαγιά της σε μια εξαθλιωμένη αγροικία, περίπου ένα μίλι από το Vinci στους λόφους της Τοσκάνης.

Ο Kemp απαριθμεί τα ευρήματά του σε ένα βιβλίο που θα εκδοθεί τον επόμενο μήνα, «Μόνα Λίζα: Οι άνθρωποι και η ζωγραφική» , γραμμένο με τον Dr Giuseppe Pallanti, οικονομολόγο και ερευνητή τέχνης. Πρόσφατα ανακαλύφθηκαν έγγραφα που ρίχνουν επίσης φως στο φημισμένο πορτρέτο του, «Lisa del Giocondo και ο σύζυγός της Francesco». Ο τελευταίος, απέχει πολύ από τον μέχρι τώρα γνωστό, ευγενικό έμπορο μεταξιού από τη Φλωρεντία, καθώς φέρεται να ήταν «ένας παμπόνηρος», έμπορος ζάχαρης από τη Μαδέρα, δέρμα από την Ιρλανδία, με περιουσία, χρήματα και σκλάβους, Ο Kemp πιστεύει, αν κρίνουμε από τα στοιχεία των τακτικών αγορών των γυναικών σκλάβων .

Σύμφωνα με τη μελέτη, η Κατερίνα είχε έναν ετεροθαλής αδελφός, τον Πάπο, και η γιαγιά πέθανε λίγο πριν από το 1451, αφήνοντας τους χωρίς περιουσιακά στοιχεία ή υποστήριξη, εκτός από ένα θείο με «μισογκρεμισμένο» σπίτι και βοοειδή.

Σύμφωνα με Kemp, είχε αποπλανηθεί από τον 25χρονο, Ser Piero da Vinci, έναν φιλόδοξο δικηγόρο που εργάζετο στη Φλωρεντία. Τα έγγραφα δείχνουν ότι ο 25χρονος έκανε ένα διάλειμμα τον Ιούλιο του 1451, «ακριβώς τις σωστές εβδομάδες για την εγκυμοσύνη της», δήλωσε ο Kemp.

Ο δικηγόρος ο ίδιος επρόκειτο να παντρευτεί και ο Kemp πιστεύει ότι η οικογένειά του θα είχαν επίσης διασφαλίσει την Κατερίνα με μια μικρή προίκα. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει πώς - με κανένα τρόπο ή υπάρχοντα- η Κατερίνα παντρεύτηκε μακριά, γρήγορα, με τον Antonio di Piero Buti, έναν τοπικό αγρότη «από τη δική της κοινωνική τάξη».

Ο Leonardo γαλουχήθηκε στην κοντινή οικία του παππού του, Antonio da Vinci. Τέτοιες ρυθμίσεις δεν ήταν ασυνήθιστες τότε, δήλωσε ο Kemp. Η φορολογική δήλωση του Αντόνιο, το 1457, απαριθμεί τα μέλη της οικογένειας, συμπεριλαμβανομένου του νόθου γιου του Ser Piero, που «γεννήθηκε από τον ίδιο και από Κατερίνα».

Τα έγγραφα δείχνουν ότι η Κατερίνα έκανε ένα δεύτερο γιο και τέσσερις κόρες, μόλις λίγα μίλια μακριά από τον πρώτο γιο της. Αποκαλύπτουν μια περαιτέρω επαφή μεταξύ του δικηγόρου και της Κατερίνα, καθώς διηύθυνε μια μικρή νομική πράξη για το σύζυγό της.

Ο Kemp ελπίζει ότι το έργο του θα βάλει τέλος στους «εντελώς αβάσιμους μύθους» που έχουν δημιουργηθεί για τη ζωή του Λεονάρντο. «Αυτό που είχε γίνει σταδιακά ελκυστικό στον κόσμο», λέει, «ήταν ότι η Κατερίνα ήταν σκλάβα, Αφρικανή ή ίσως και Ανατολίτισσα. Το "Κατερίνα" ήταν ένα όνομα που δινόταν τότε σε σκλάβους.»