Όπως καταγγέλλει το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας, σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το τμήμα του δέντρου κατέρρευσε ως αποτέλεσμα αδιαφορίας των αρμόδιων αρχών καθώς από το 2020 δεν εφάρμοσαν κανέναν μέτρο προστασίας του παρότι γνώριζαν ότι είχε προσβληθεί από επικίνδυνο έντομο.
«Η αιωνόβια Βελανιδιά, αποτελεί σύμβολο της Ελληνικής Επανάστασης, και κατέρρευσε ως αποτέλεσμα αδιαφορίας για την φυσική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά μας», αναφέρει στην ανάρτησή του το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας.
Η υπεραιωνόβια μνημειακή βελανιδιά, που αποτελούσε ιερό δέντρο των αρχαίων Ελλήνων, ανήκει στο Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης καθώς σχετίζεται με σημαντικά γεγονότα και ιστορίες της επανάστασης, ενώ αποτελεί ζωντανό μάρτυρα της ιστορίας της περιοχής και πολύτιμη παρακαταθήκη του τοπικού πολιτισμού ως ζωντανό μνημείο της φύσης και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Τον χειμώνα του 2019-2020 το αιωνόβιο δέντρο επλήγη από ισχυρό κεραυνό με αποτέλεσμα τμήμα αυτού σταδιακά να νεκρωθεί, ενώ προκλήθηκε κάθετη καμένη λωρίδα φλοιού κατά μήκος του κεντρικού κορμού του. Ακολούθησε αίτημα του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας προς το Δασαρχείο Καλαμάτας για αυτοψία και σχετική φροντίδα της.
Εν συνεχεία, κλιμάκιο της εν λόγω υπηρεσίας προέβη σε αυτοψία και συλλογή δειγμάτων, τα οποία απέστειλε στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο για εργαστηριακή εξέταση, ώστε εν συνεχεία να προταθούν μέτρα προστασίας χημικής καταπολέμησης πιθανών παθογόνων οργανισμών.
Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι τον Σεπτέμβριο του 2019 το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας κατέθεσε τεκμηριωμένη πρόταση προς το Δασαρχείο Καλαμάτας και την Διεύθυνση Δασών Μεσσηνίας για την ένταξη της μνημειακή βελανιδιάς στον Κατάλογο των Διατηρητέων Μνημείων της Φύσης.
Το τμήμα του δέντρου που υποχώρησε βρίσκεται σχεδόν αιωρούμενο σε κύριο κορμό του, με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τους διερχόμενους πεζούς επί της δημοτικής οδού. Επιπλέον, έχει επέλθει διεύρυνση των νεκρωμένων κλάδων, ενώ έχουν εισχωρήσει έντομα στην απροστάτευτη καμένη ζώνη του φλοιού.
Στη βάση αυτών, το Δασαρχείο Καλαμάτας ενημέρωσε τον Δήμο Πύλου-Νέστορος (Ιούλιος 2025) , καθώς το δέντρο βρίσκεται εντός των ορίων του εν λόγω οικισμού ευθύνης του Δήμου, σχετικά με τις άμεσες ενδεδειγμένες ενέργειες που απαιτούνται για την προστασία της αιωνόβιας βελανιδιάς και οι οποίες αφορούν κλάδευση των νεκρών τμημάτων και εφαρμογή ειδικής πάστας προστασίας από παθογόνους οργανισμούς.
Η αιωνόβια βελανιδιά μετρά πάνω από 400 χρόνια ζωής
Η Ναυμαχία του Γέροντα: Nαυτική επιχείρηση της Επανάστασης του 1821
Αξίζει να σημειωθεί ότι το εντυπωσιακό δέντρο ανήκει στο είδος Quercus ilex (Αριά) και η ηλικία του ξεπερνά τα 400 έτη, προσφέροντας έτσι για αιώνες τις πολύτιμες υπηρεσίες της και αποτελώντας πλέον κιβωτό βιοποικιλότητας και σημαντική πηγή γνώσης για την εξέλιξη του κλίματος της περιοχής. Η μνημειακή βελανιδιά βρίσκεται στην αφετηρία του Μονοπατιού των Παλιών Νερόμυλων και δίπλα από την ιστορική κρήνη του οικισμού (Λιμπιά), καθώς η επιλογή χωροθέτησης κατασκευής της παραδοσιακής κρήνης (αρχές 20ου αιώνα) οφείλεται στο γεγονός της ύπαρξης της αιωνόβιας βελανιδιάς και των πρακτικών δυνατοτήτων που δημιουργούνταν μέσω της χρήσης του σημαντικού υπόσκιου περιβάλλοντα χώρου της.
Επιπλέον, η μνημειακή βελανιδιά αποτελούσε για αιώνες ενδιάμεσο σταθμό ανάπαυλας και ξεκούρασης για ανθρώπους και υποζύγια της ευρύτερης περιοχής της Νότιας Μεσσηνίας, καθώς μέσω του μοναδικού μονοπατιού που περνούσε στην σκιά της κατευθύνονταν προς τους τρεις υδρόμυλους της περιοχής για να αλέσουν τα δημητριακά τους.
Κατά το παρελθόν και μέχρι την δεκαετία του 1970, ανάμεσα στη βελανιδιά και την κρήνη, στο ανοικτό υπόσκιο πλάτωμα, υπήρχε πλακόστρωτο όπου οι νοικοκυρές του οικισμού έπλεναν υφαντά και ενδύματα, ενώ η κρήνη για περισσότερο από μισό αιώνα, έως τα μέσα της δεκαετίας του 1960, αποτελούσε τη βασική εστία υδροδότησης του οικισμού. Παράλληλα, η βελανιδιά αποτελούσε σημείο ανεμελιάς και παιχνιδιών των παιδιών στη διαδρομή τους για τις οικίες τους από το ιστορικό διατηρητέο δημοτικό σχολειό που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση.
Ζωντανός μάρτυρας της Ελληνικής Επανάστασης
Κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης το μνημειακό δέντρο αποτέλεσε ζωντανό μάρτυρα των προφυλακών των Ελλήνων που βρέθηκαν στην περιοχή για να ανακόψουν τις δυνάμεις του Ιμπραήμ κατά την Μάχη Κάτω Μηναγίων, που πρόσφατα αναγνωρίστηκε ως Δημόσια Εορτή Τοπικής Σημασίας με απόφαση της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας, ενώ πρόσφερε τη σκιά της στους Έλληνες αγωνιστές «ακούγοντας» τις αγωνίες τους και τα οράματά τους για ένα ελεύθερο έθνος. Έτσι, το 2021 εντάχθηκε στο Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης, που τελούσε υπό την αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» και σημάνθηκε με την επετειακή ετικέτα του Δικτύου που φιλοτέχνησε η ομογενής ζωγράφος Joanna Kordos που κατάγεται από τον εν λόγω οικισμό.
Επιπλέον, σε συνεργασία του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας με την Επιτροπή «Ελλάδα 2021», δημιουργήθηκε ένα στεφάνι ελευθερίας από τα κλαδιά της εμβληματικής βελανιδιάς, το οποίο κατέθεσε συμβολικά η Πρόεδρος της εν λόγω Επιτροπής κ. Αγγελοπούλου – Δασκαλάκη στον τάφο των Βενιζέλων στα Χανιά τον Μάρτιο του 2021 σε μια ιστορική τελετή.
Λόγω της ιστορικότητας αλλά και της εντυπωσιακής αισθητικής υπόστασης της βελανιδιάς, το αιωνόβιο δέντρο αξιοποιήθηκε για τη δημιουργία του σποτ ενημέρωσης (teaser) του Δικτύου Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης με την έγκριση της Επιτροπής Ελλάδα 2021.
Το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας απευθύνει θερμή δημόσια έκκληση στις αρμόδιες υπηρεσίες για τις τάχιστες ενέργειές τους, σχετικά με το μείγμα των ενδεδειγμένων μέτρων που απαιτούνται για την προστασία της υπεραιωνόβιας βελανιδιάς, καθώς η φυσική υπόσταση του δέντρου βρίσκεται σε μια κυριολεκτικά κρίσιμη καμπή για την ύπαρξή του.
Με πληροφορίες από tharrosnews.gr
