Τον χειμώνα του 1939, εορτάστηκαν πανηγυρικά στο Παρίσι τα 250 χρόνια συνεχούς λειτουργίας του ξακουστού «Cafe Procope», το οποίο θεωρούνταν το πρώτο καφενείο στη Δυτική Ευρώπη και ασφαλώς, το αρχαιότερο στον κόσμο, καθώς ιδρύθηκε το 1686.

Στην πραγματικότητα, δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε ανακαλύφθηκε ο καφές και πότε άρχισε να χρησιμοποιείται ως ρόφημα. Πάντως, δεν είναι, όπως τα περισσότερα άλλα εμπορεύματα που εισήχθησαν στην Ευρώπη, προϊόν της Άπω Ανατολής, όπου ανέκαθεν χρησιμοποιούσαν τσάι, αλλά προϊόν της Αραβίας.

Υπάρχουν πολλοί θρύλοι σχετικώς με την ανακάλυψή του και έναν διασκεδαστικότατο ανέφερε ο Γάλλος χρονογράφος Louis Moreri, το 1712. Κατ’ αυτόν, ο καφές ανακαλύφθηκε στην Αβησσυνία από μερικούς ιεραπόστολους, οι οποίοι είχαν χτίσει εκεί ένα μοναστήρι τον 16ο αιώνα. Οι μοναχοί, έχοντας εξαντλήσει τα τρόφιμά τους, αναγκάστηκαν να ψήσουν τους σπόρους ενός μικρού φυτού, που φύτρωνε αφειδώς στη γύρω εύφορη πεδιάδα. Παραδόξως, δεν κατόρθωσε κανείς τους να κοιμηθεί εκείνη τη νύχτα. Ρωτώντας έναν βοσκό, πληροφορήθηκαν πως όταν τα πρόβατά του έτρωγαν το φυτό εκείνο, του ήταν αδύνατο να τα καθησυχάσει στο μαντρί.

Έτσι, οι μοναχοί διαπίστωσαν τη διεγερτική δύναμη των μικρών σπόρων και από τότε, κάθε φορά που χρειαζόταν να ξαγρυπνήσουν προσευχόμενοι, ο Ηγούμενος του μοναστηριού έβραζε τους σπόρους εκείνους και επέβαλλε στους υπόλοιπους μοναχούς να πιουν τον σκουρόχρωμο ζωμό, παρά την πίκρα του, ώστε να μη νυστάξουν.

Οι Μουσουλμάνοι, αντιθέτως, απέδιδαν την ανακάλυψη του καφέ στον Προφήτη Μωάμεθ, στον οποίο, έλεγαν, είχε αποκαλύψει το μυστικό ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Πάντως, είχε εξακριβωθεί ότι από τον 14ο αιώνα ήταν ήδη διαδεδομένος στην Αραβία και ιδίως, στη Μέκκα, όπου οι προσκυνητές έπιναν το ρόφημα αυτό, αναμεμιγμένο με διάφορες γλυκές ουσίες, για να του φύγει η πικράδα και ευλογούσαν τον Προφήτη, διότι ανακάλυψε ένα τόσο ζωογόνο ποτό, που τους ανακούφιζε από τις ταλαιπωρίες και τις κακουχίες του προσκυνήματος.

Κατά τον 16ο αιώνα, ο καφές είχε ήδη διαδοθεί και στην Τουρκία, ενώ στην Κωνσταντινούπολη εμφανίστηκαν τα πρώτα καφενεία, στα οποία, ξαπλωμένοι πάνω στα χαλιά, ρουφούσαν οι πιστοί μακαρίως τον καφέ τους, συζητώντας τα ζητήματα της ημέρας.

Ο Σουλτάνος Μουράτ Δ’ είχε τόσο φοβηθεί τις συγκεντρώσεις αυτές των καφενείων, ώστε για μεγάλο χρονικό διάστημα απαγόρευσε τη λειτουργία τους και κρέμασε πολλούς, που είχαν αποπειραθεί να ανοίξουν τέτοιο μαγαζί, παρά την απαγόρευσή του. Αλλά και ο Μέγας Βεζίρης Κιουπρουλής Πασάς απαγόρευσε τη λειτουργία των καφενείων, επειδή οι Μουσουλμάνοι προτιμούσαν να συχνάζουν εκεί, αντί να πηγαίνουν στα τζαμιά για την προσευχή τους.

Εν τω μεταξύ, η χρήση του καφέ είχε διαδοθεί και αγαπηθεί πλέον και στη Δυτική Ευρώπη. Όμως, ο καφές εισαγόταν από την Τουρκία, η οποία απαγόρευε κάθε μεταφορά των σπόρων του και την τιμωρούσε με θάνατο. Δύο Σουηδοί, που προσπάθησαν να μεταφέρουν κρυφά κόκκους καφέ, συνελήφθησαν και απαγχονίστηκαν, ενώ τα άψυχα κορμιά τους έμειναν κρεμασμένα για παραδειγματισμό για πολλές ημέρες στην πλατεία.

Μόλις το 1714, ο Γάλλος πρόξενος Μπεσόν κατόρθωσε να μεταφέρει στη Γαλλία δύο φυτά, τα οποία πρόσφερε στον Βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ’. Το ένα από αυτά φυτεύτηκε στον Βοτανικό Κήπο των Παρισίων, όπου αποδείχτηκε ότι ήταν αδύνατη η ευδοκίμησή του στο κλίμα της Γαλλίας και εν γένει, της Δυτικής Ευρώπης. Το άλλο, ο Βασιλιάς Λουδοβίκος το παρέδωσε σ’ ένα Αξιωματικό του Ναυτικού, τον Gabriel de Clieu, με την εντολή να το μεταφέρει στις γαλλικές κτήσεις των Αντιλλών, ώστε να διαπιστωθεί εάν ήταν εφικτή η ευδοκίμησή του εκεί.

Πράγματι, ο Πλοίαρχος Gabriel de Clieu ανέλαβε την εντολή αυτή και την ευθύνη όπως, παρά το μακρύ και δύσκολο ταξίδι, το σπάνιο και πολύτιμο φυτό του καφέ να φτάσει σε άριστη κατάσταση μέχρι τις Αντίλλες.

Έτσι, ο Πλοίαρχος επιβιβάστηκε σε μια φρεγάτα, με προορισμό τη Μαρτινίκα. Κατά τον διάπλου, όμως, του Ατλαντικού, μια παράδοξη νηνεμία κράτησε το ιστιοφόρο σε ακινησία για ολόκληρους μήνες. Άρχισε τότε να τους τελειώνει το νερό. Το κάθε μέλος του πληρώματος λάμβανε συγκεκριμένη ποσότητα νερού καθημερινώς και ο Κυβερνήτης έδωσε τη διαταγή να παύσουν να ποτίζουν το φυτό. Αλλά, ο Gabriel de Clieu, ενθυμούμενος τη διαταγή του Βασιλιά του, μοίραζε την ποσότητα του νερού, που του αναλογούσε, με το βαρύτιμο φυτό.

Με αυτόν τον τρόπο, κατάφερε να αποσοβήσει την ξήρανσή του και να το μεταφέρει σώο στις Αντίλλες, όπου αποδείχτηκε περίτρανα ότι μπορούσε να ευδοκιμήσει.

Επομένως, οι σημερινές κολοσσιαίες φυτείες καφέ της Κολομβίας, της Γουατεμάλας, της Βραζιλίας και των άλλων χωρών της Νοτίου Αμερικής, που τροφοδοτούν τον κόσμο ολόκληρο με την παραγωγή τους, προέρχονται από εκείνο το φυτό, που με τόσο κόπο και αυτοθυσία κατόρθωσε να διατηρήσει ζωντανό και ακμαίο ο Γάλλος Πλοίαρχος Gabriel de Clieu, καθώς μοιραζόταν μαζί του το λιγοστό νερό καθ’ όλο το δύσκολο ταξίδι, με κίνδυνο της ίδιας του της ζωής.

Η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ», στις 21/02/1939…