Η εικόνα της Ευαγγελιστρίας στην Τήνο, η οποία κάθε χρόνο γίνεται αντικείμενο πανελλήνιου προσκυνήματος, ανευρέθη το 1823, κατά τη διάρκεια του μεγάλου Αγώνα για την ανεξαρτησία της Ελλάδας.

Η θαυματουργή εικόνα εντοπίστηκε κατόπιν σειράς ονείρων, τα οποία είχαν δει διάφοροι κάτοικοι του νησιού, πρώτος δε ο γηραιός Μιχαήλ Πολυζώνης, καταγόμενος από την Άνδρο. Κατόπιν, μια υπέργηρη μοναχή, ονομαζόμενη Πελαγία, είδε στον ύπνο της τη Θεοτόκο, που τη διέταξε να αποκαλύψει σε έναν από τους προκρίτους της Τήνου, ονόματι Σταματέλο Καγκάδη, ότι στον αγρό του Αντ. Δοξαρά υπήρχε ένας ναός, βαθιά χωμένος στη γη, ο οποίος έπρεπε να ανοικοδομηθεί μεγαλοπρεπώς.

Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 1822 ξεκίνησαν οι ανασκαφές υπό την επίβλεψη του Σταματέλου Καγκάδη και λίγες ημέρες αργότερα, βρέθηκαν τα θεμέλια ενός αρχαίου ναού του Προδρόμου. Μόνο πλησίον του Ιερού Βήματος, ανακαλύφθηκε τελικά ένα φρέαρ παλαιότατο, βάθους περίπου είκοσι μέτρων.

Μετά τη διακοπή των ανασκαφών, χτυπήθηκε το νησί από επιδημία πανώλης. Τότε, η μοναχή Πελαγία είδε στο όραμά της και πάλι την Παναγία, η οποία της είπε ότι θα εξόντωνε όλους τους κατοίκους της Τήνου, εάν δεν ανοικοδομούσαν τον ναό.

Πράγματι, μετά από λίγο καιρό ο ναός ήταν έτοιμος, ενώ υπολειπόταν μονάχα η διακόσμηση και η πλακόστρωσή του.

Στις 30 Ιανουαρίου του 1823 το μεσημέρι, ανήμερα της εορτής των Τριών Ιεραρχών, μερικοί εργάτες ισοπέδωναν το έδαφος του ναού, όταν ένας από αυτούς, ονόματι Εμμ. Μάτσας ή Σπανός, αντιλήφθηκε ότι η αξίνα του προσέκρουσε σε ξύλο και το έσχισε στη μέση. Από περιέργεια, ο Σπανός το καθάρισε με το χέρι του και διαπίστωσε ότι από το ένα μέρος ήταν καμένο το ξύλο, ενώ από το άλλο διατηρούσε ίχνη χρωμάτων. Έσπευσε να το καθαρίσει καλύτερα και είδε ότι επρόκειτο περί μιας εικόνας. Δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία ότι τα δύο τεμάχια ξύλου ήταν η εικόνα της Παναγίας.

Έτσι, όταν η εικόνα καθαρίστηκε επιμελώς, αποκαλύφθηκε ότι παρίστανε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Από άποψη τέχνης, ήταν ένα αληθινό αριστούργημα! Η αξίνα του εργάτη είχε κόψει την εικόνα στο μέσον, μεταξύ των προσωπογραφιών της Θεοτόκου και του Αρχάγγελου Γαβριήλ, χωρίς να τις πλήξει. Τούτο θεωρήθηκε θαύμα!

Μετά την ανεύρεση της εικόνας, η επιδημία της πανώλης εξαφανίστηκε ευθύς. Οι κάτοικοι της Τήνου, τότε, καταλήφθηκαν από ιερό ενθουσιασμό και αποφάσισαν σύσσωμοι να αναγείρουν περικαλλή Ναό επ’ ονόματι της Ευαγγελιστρίας.

Ο Ναός ανεγέρθηκε τάχιστα και ήταν έτοιμος εντός του ίδιου έτους, του 1823 δηλαδή. Ο Ναός της Ευαγγελιστρίας στην Τήνο είναι εκείνος, στον οποίο έκτοτε ολόκληρη η Ελληνική Ορθοδοξία προσέρχεται να προσκυνήσει τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΑΘΗΝΑΙ», στις 14/08/1925…