Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο δείχνουν ότι το τουρκικό επεκτατικό δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan), όπως διαμορφώθηκε από τους απόστρατους ναυάρχους Τζεμ Γκιουρντενίζ και Τζιχάτ Γιαϊτσί και υιοθετήθηκε από τον πρόεδρο Ερντογάν, έχει οδηγηθεί σε στρατηγικό αδιέξοδο. Όπως επισημαίνει ο Τόλγκα Γκιουνέι στο Siyasi Haber 10, οι διεθνείς συμφωνίες της Κυπριακής Δημοκρατίας σε συνδυασμό με τις ενεργειακές και γεωπολιτικές διεργασίες έχουν ακυρώσει στην πράξη την τουρκική αφήγηση.
Η αμφισβήτηση του Διεθνούς Δικαίου
Το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» προβάλλει την αξίωση της Τουρκίας για «εθνικό θαλάσσιο χώρο» που εκτείνεται σε 462.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα στη Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η ερμηνεία αυτή παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), καθώς δεν αναγνωρίζει δικαιώματα ΑΟΖ σε κατοικημένα νησιά όπως η Κύπρος, η Κρήτη και η Σικελία.
Η Άγκυρα, που δεν έχει υπογράψει την UNCLOS, απορρίπτει τις οριοθετήσεις ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Αίγυπτο (2003), το Ισραήλ (2010) και τον Λίβανο (2024). Ωστόσο, οι μεγάλες διεθνείς δυνάμεις θεωρούν τις τουρκικές αξιώσεις παράνομες.
Η Κύπρος «κλειδώνει» τον ενεργειακό χάρτη
Η Λευκωσία, μέσα σε δύο δεκαετίες και με ιδιαίτερη ένταση τον τελευταίο μήνα, πέτυχε στρατηγικές συμφωνίες που αποδυναμώνουν τον τουρκικό σχεδιασμό. Η πρόσφατη συμφωνία ΑΟΖ με τον Λίβανο έκλεισε ένα ακόμη «παράθυρο» που εκμεταλλευόταν η Τουρκία. Παράλληλα, προωθείται ο αγωγός EastMed, με στήριξη από ΕΕ, Ισραήλ, Ελλάδα και Ιταλία.
Η Κύπρος συμμετέχει πλήρως στο East Mediterranean Gas Forum (EMGF), από το οποίο η Τουρκία παραμένει αποκλεισμένη. Επιπλέον, η αδειοδότηση ενεργειακών κολοσσών όπως Eni, Total και ExxonMobil, καθώς και οι εμπορικές συμφωνίες για το κοίτασμα Kronos (οικόπεδο 6) με παραγωγή φυσικού αερίου το 2027, δείχνουν ότι οι τουρκικές απειλές απέτυχαν να ανακόψουν την πορεία.
Διπλωματική απομόνωση της Άγκυρας
Παρά τις συνεχείς NAVTEX, τις απειλές και τις αποστολές ερευνητικών σκαφών όπως το «Ορούτς Ρέις», η Άγκυρα δεν κατάφερε να εμποδίσει καμία διεθνή συμφωνία. Αντιθέτως, υπέστη ευρωπαϊκές κυρώσεις και βρέθηκε σε διπλωματική απομόνωση. Παράλληλα, χώρες-κλειδιά όπως η Γαλλία, η Ιταλία, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ ενίσχυσαν στρατιωτικά Ελλάδα και Κύπρο.
Ακόμη και σε στρατιωτικό επίπεδο, η «Mavi Vatan» περιορίστηκε σε πλήρη άσκηση μόνο το 2019. Έκτοτε, η Άγκυρα επέστρεψε στον σχεδιασμό «Denizkurdu», αναγνωρίζοντας ότι η «Γαλάζια Πατρίδα» παραμένει σύνθημα χωρίς πραγματική ισχύ.
Περιφερειακή αναβάθμιση και νέοι άξονες
Η Ελλάδα και η Κύπρος ενισχύουν την περιφερειακή τους θέση. Η Ελλάδα προχωρά σε νέες συμφωνίες έρευνας υδρογονανθράκων με Chevron και HELLENiQ Energy σε Ιόνιο και Νότια Κρήτη, ενώ η Κύπρος κατοχυρώνει τα δικαιώματα της ΑΟΖ με αλλεπάλληλες συμφωνίες.
Το πλέγμα συμμαχιών Ελλάδας–Κύπρου–Αιγύπτου–Ισραήλ οικοδομεί ένα πλήρως αναγνωρισμένο δίκτυο ΑΟΖ, ακυρώνοντας το Τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019. Το μνημόνιο αυτό, αν και μοναδικό «κέρδος» της Άγκυρας, παραμένει νομικά ατελές και πολιτικά εξαρτημένο από την αστάθεια στη Λιβύη.
Η Ανατολική Μεσόγειος εξελίσσεται σε ζωτικό διάδρομο για τον νέο εμπορικό άξονα Ινδία–Μέση Ανατολή–Ευρώπη (IMEC) και την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ. Ο ρόλος του Ισραήλ ως «χωροφύλακα» των αγωγών καθιστά τα ισραηλινά συμφέροντα παράγοντα που η Τουρκία δεν μπορεί να αγνοήσει.
Η ετυμηγορία των γεγονότων
Συνολικά, όπως τονίζει ο Γκιουνέι, η «Mavi Vatan» έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις. Η Τουρκία απέτυχε να ανακόψει τις συμμαχίες Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ–Αιγύπτου, οι μεγάλες εταιρείες συνεχίζουν απρόσκοπτα τις εργασίες τους, ενώ η Λευκωσία αποκτά διαρκώς μεγαλύτερο θεσμικό και ενεργειακό βάρος. Παρά τους στρατιωτικούς λεονταρισμούς, η Άγκυρα βρίσκεται εκτός παιχνιδιού, με Ελλάδα και Κύπρο να διαμορφώνουν το νέο γεωπολιτικό και ενεργειακό τοπίο της Ανατολικής Μεσογείου μέσω διπλωματίας και διεθνών συμφωνιών.
