Η διατήρηση της καλής υγείας του δέρματος είναι ζωτικής σημασίας καθώς αντικατοπτρίζει τη συνολική υγεία του οργανισμού μας. Οι τελευταίες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι το δέρμα μας δεν είναι απλώς ένας καθρέφτης που αντικατοπτρίζει τον τρόπο ζωής μας και τις επιπτώσεις του καπνίσματος, της κατανάλωσης αλκοόλ, του ήλιου και του στρες. Το μεγαλύτερο όργανο του σώματος συμμετέχει ενεργά και στη σωματική ευεξία.

Το 1958, στις ΗΠΑ, ξεκίνησε η Διαχρονική Μελέτη της Βαλτιμόρης, μια επιστημονική έρευνα για τη γήρανση. Οι ερευνητές της μελέτης παρακολούθησαν χιλιάδες ενήλικες άνδρες (και αργότερα γυναίκες) για δεκαετίες, προκειμένου να δουν πώς εξελισσόταν η υγεία τους και πώς αυτή επηρεαζόταν από τα γονίδιά τους και το περιβάλλον.

Μόλις δύο δεκαετίες μετά, οι επιστήμονες είχαν ήδη κάνει κάποιες ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις. Για παράδειγμα, διαπίστωσαν ότι οι άνδρες που ήταν λιγότερο σταθεροί συναισθηματικά είχαν περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με καρδιακές παθήσεις και ότι οι ικανότητές μας στην επίλυση προβλημάτων μειώνονται ελάχιστα με την ηλικία.

Ωστόσο ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα επιβεβαίωσε αυτό που οι άνθρωποι υποπτεύονταν εδώ και καιρό. Μέχρι το 1982, οι άνδρες που έδειχναν μεγαλύτεροι από την ηλικία τους κατά την έναρξη της μελέτης, είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν πεθάνει.  Αυτό επιβεβαιώνεται από μια πιο πρόσφατη έρευνα, η οποία διαπίστωσε ότι, από τους ασθενείς που κρίθηκαν ότι φαίνονται τουλάχιστον 10 χρόνια μεγαλύτεροι από ό,τι θα έπρεπε, το 99% είχαν προβλήματα υγείας.

Με άλλα λόγια, η υγεία του δέρματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόβλεψη μιας σειράς φαινομενικά ασύνδετων παραγόντων, από την οστική πυκνότητα έως τον κίνδυνο εμφάνισης νευροεκφυλιστικών ασθενειών ή θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα.

Η κατάργηση του αλατιού από τη διατροφή μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών προβλημάτων κατά σχεδόν 20%

Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι μέτρησης της ηλικίας ενός ατόμου. Ο πρώτος είναι η τυπική μέθοδος, γνωστή ως χρονολογική ηλικία. Υπάρχει όμως και η βιολογική ηλικία, η οποία δείχνει τον ρυθμό της γήρανσης. Καθώς μεγαλώνουμε, το δέρμα μας γίνεται λεπτότερο και λιγότερο ομοιόμορφο και ελαστικό αφού τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή χρωστικών ουσιών και κολλαγόνου πεθαίνουν ή γερνούν – που σημαίνει ότι σταματούν να ανανεώνονται και συνεχίζουν να υπάρχουν σε ένα είδος αδρανούς κατάστασης.

Ωστόσο το περιβάλλον τείνει να κάνει την πραγματική ζημιά. Αν και η υπεριώδης ακτινοβολία Β (UVB) μπορεί να βλάψει το DNA μας – προκαλώντας εγκαύματα, μεταλλάξεις και καρκίνο του δέρματος – το 95% της συνολικής υπεριώδους ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια της Γης είναι υπεριώδης ακτινοβολία Α (UVA). Αυτό το τμήμα της ηλιακής ακτινοβολίας έχει μεγαλύτερο μήκος κύματος, το οποίο της επιτρέπει να διεισδύει βαθιά στο χόριο – όπου διασπά το κολλαγόνο και διεγείρει τα κύτταρα να παράγουν μελανίνη.

Σε μικροσκοπικό επίπεδο, το φωτογηρασμένο δέρμα – το δέρμα που έχει γεράσει από τον ήλιο – είναι παχύτερο, με συσσωματώματα από παραμορφωμένες ίνες ελαστίνης και κολλαγόνου. Αυτό ισχύει είτε πρόκειται για πολύ ανοιχτόχρωμο δέρμα που δεν μαυρίζει, γνωστό ως τύπος 1 στην κλίμακα Fitzpatrick, είτε για πολύ σκούρο (τύπος 6), το οποίο η κλίμακα περιγράφει ανακριβώς ότι δεν καίγεται ποτέ. Ακόμη και το σκούρο δέρμα μπορεί να καεί και είναι ευαίσθητο στη φωτογήρανση, αν και θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να εμφανιστούν οι ρυτίδες.

Οι επιστήμονες πιστεύουν πως οι ενδογενείς παράγοντες ευθύνονται για το μικρότερο μέρος της κλασικής «γερασμένης» εμφάνισης, ενώ η υπεριώδης ακτινοβολία ευθύνεται για πάνω από το 80% των ορατών αλλαγών του δέρματος. Αυτό που τονίζουν ωστόσο οι επιστήμονες είναι το δέρμα υφίσταται και μια χημική μεταμόρφωση. Και αυτό μπορεί να έχει βαθύτατο αντίκτυπο στη συνολική μας υγεία.

Ένα χημικό κοκτέιλ

Το 2000 εμφανίστηκε μια νέα ριζοσπαστική ιδέα. Παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο οι περισσότεροι οργανισμοί αντιδρούν στο στρες, μια ομάδα επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, στην Ιταλία, πρότεινε μια νέα θεωρία για τη γήρανση. Σε ένα νεαρό, υγιές άτομο, το ανοσοποιητικό σύστημα διατηρεί την τάξη επιδιορθώνοντας τις ζημιές και διώχνοντας τις λοιμώξεις. Καθώς όμως μεγαλώνουμε ή όταν έχουμε προβλήματα υγείας, αυτές οι φλεγμονώδεις αντιδράσεις μπορούν να ξεπεράσουν ένα ορισμένο κρίσιμο όριο – ένα σημείο πέρα από το οποίο μπαίνουν σε υπερδιέγερση, απελευθερώνοντας ισχυρές χημικές ουσίες που κυκλοφορούν μέσα στο σώμα, καταστρέφοντας υγιή κύτταρα και ακρωτηριάζοντας το DNA. Τότε εμφανίζεται και η φλεγμονή. Οι τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι το ρυτιδιασμένο, άρρωστο ή κατεστραμμένο δέρμα απελευθερώνει ένα χημικό κοκτέιλ που οδηγεί σε περαιτέρω βλάβες και φλεγμονές.

«Το χρονολογικά γερασμένο δέρμα παρουσιάζει υψηλότερα επίπεδα έκφρασης ενός ολόκληρου πίνακα φλεγμονωδών κυτταροκινών και χημειοκινών», δήλωσε στο BBC ο Mao-Qiang Man, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο, ο οποίος λέει ότι το ίδιο ισχύει και για το φωτογηρασμένο δέρμα.

Σε τοπικό επίπεδο, αυτές οι χημικές ουσίες καταστρέφουν το κολλαγόνο και την ελαστίνη, προκαλώντας περαιτέρω λέπτυνση του δέρματος, ρυτίδες και μειωμένη ελαστικότητα, εξήγησε η Tuba Musarrat Ansary, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο Jichi της Ιαπωνίας.

«Διαταράσσουν επίσης τον φραγμό του δέρματος, αυξάνοντας την απώλεια νερού και την ευαισθησία σε στρεσογόνους παράγοντες», πρόσθεσε.

Επιπλέον, τα γερασμένα κύτταρα του δέρματος απελευθερώνουν τις δικές τους φλεγμονώδεις χημικές ουσίες. Και αυτή είναι μόνο η αρχή. Ως το μεγαλύτερο όργανο του σώματος, το δέρμα μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη συνολική υγεία του οργανισμού. Οι χημικές ουσίες που απελευθερώνονται από το άρρωστο δέρμα εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος, βλάπτοντας άλλους ιστούς και μπορούν να φτάσουν και να βλάψουν όργανα που φαίνονται εντελώς άσχετα, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς και του εγκεφάλου.

Το αποτέλεσμα είναι η επιτάχυνση της γήρανσης και ο υψηλότερος κίνδυνος εμφάνισης της συναφών διαταραχών. Μέχρι στιγμής, το γερασμένο ή άρρωστο δέρμα έχει συνδεθεί με την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη τύπου 2 και γνωστικής εξασθένησης, καθώς και με το Αλτσχάιμερ και τη νόσο του Πάρκινσον.

Ο ρόλος της ενυδάτωσης

Το πρώτο βήμα για την προστασία του δέρματος και επομένως της συνολικής υγείας, είναι να μείνετε μακριά από τον ήλιο. Οι ειδικοί λένε ότι η προστασία του δέρματος από τον ήλιο είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στην πρόληψη των ορατών σημαδιών γήρανσης. Σε μια πρώιμη μελέτη, όσοι φορούσαν αντηλιακό ευρέος φάσματος SPF15 καθημερινά για τεσσεράμισι χρόνια δεν εμφάνισαν κανένα σημάδι περαιτέρω γήρανσης του δέρματος κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Επιπλέον, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η αντηλιακή κρέμα μπορεί να αποτρέψει τις περισσότερες από τις φλεγμονές που εμφανίζονται όταν το δέρμα εκτίθεται στον ήλιο. Στην πραγματικότητα, μακράν ο ευκολότερος τρόπος για να βελτιώσετε την υγεία αυτού του οργάνου είναι η ενυδάτωση.

Μαζί με τον ανομοιόμορφο τόνο του δέρματος και τις ρυτίδες, τόσο το χρονολογικά όσο και το φωτογηρασμένο δέρμα είναι πολύ πιο ξηρό. Τα επίπεδα υγρασίας του ανθρώπινου δέρματος κορυφώνονται στο 40ό έτος της ζωής, μετά από το οποίο πέφτουν κατακόρυφα, παράγοντας όλο και μικρότερες ποσότητες των φυσικών του ενυδατικών ουσιών – λιπίδια, φιλαγγρίνη, σμήγμα και γλυκερόλη. Αυτό αποτελεί πρόβλημα, επειδή το αφυδατωμένο δέρμα δεν λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας και αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον.

«Τα μειωμένα επίπεδα ενυδάτωσης της κεράτινης στιβάδας που βρίσκονται στο εξωτερικό στρώμα της επιδερμίδας είναι πιθανότατα ο κύριος παράγοντας που συμβάλλει στη φλεγμονή», είπε ο Man.

Ωστόσο πρόσθεσε ότι υπάρχουν πολλά φυσικά συστατικά που βοηθούν. Σε αυτά περιλαμβάνονται η γλυκερόλη, η βαζελίνη, το υαλουρονικό οξύ και τα λιπίδια που συνήθως βρίσκονται σε αυτό το στρώμα του δέρματος.