Ο Πανάγιος Τάφος είναι το ιερότερο μνημείο της Χριστιανοσύνης εκεί που όπως εύστοχα έγραψε η Washington Post «εκατομμύρια προσκυνητών έχουν γονατίσει και προσευχηθεί, εκεί που το αλάτι τον δακρύων και ο ιδρώτας έχουν λειάνει την πιο σκληρή πέτρα».

Από τις λιγότερο, σε πολλούς τουλάχιστον, πτυχές της ιστορίας του είναι αυτές που σχετίζονται με τις αντιπαλότητες, τα μίση και τα πάθη που έχει προκαλέσει.

Η ιστορία του Ναού

Ο πρώτος ναός χτίστηκε με εντολή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου τον 4ο αιώνα, αφού κατέστρεψε τον προϋπάρχοντα ναό του Αδριανού που είχε χτιστεί προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης.

Ο Πανάγιος Τάφος διασώθηκε από τον μουσουλμάνο κατακτητή Ομάρ το 638 μ.Χ,  αλλά καταστράφηκε από τον Αιγύπτιο χαλίφη Αλ-Χακίμ το 1009.

Ακολούθησε η ανέγερση ενός ακόμη ναού από τους Σταυροφόρους και ξανά τέθηκε υπό την προστασία των μουσουλμάνων και συγκεκριμένα του διάσημου κατακτητή Σαλαντίν για να καταστραφεί όμως στη συνέχεια από το στρατό της Δυναστείας των Χωρεσμίων, που εισέβαλαν έφιπποι στην εκκλησία ενώ αποκεφάλιζαν στο πέρασμά τους, τους μοναχούς που προσεύχονταν.

Όπως τονίζει όμως η Washington Post, ακόμη και όταν ο ναός δεν βρίσκεται εν μέσω του χάους που προκαλούν μικρής ή μεγάλης έκτασης εχθροπραξίες στην ευρύτερη περιοχή, οι θρησκευτικές εντάσεις είναι πάντα παρούσες.

Εδώ και αιώνες τη «διαχείριση» του Ναού έχουν από κοινού έξι χριστιανικές Εκκλησίες. Η Ρωμαιοκαθολική, η Ελληνική Ορθόδοξη, η Αρμένικη Αποστολική, των Σύριων Ορθοδόξων, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αιθιοπίας και αυτή των Αιγυπτίων Κοπτών.

Οι διαφορές των ομόθρησκων

Οι διαφορές μεταξύ των Εκκλησιών έχουν προκαλέσει πολλές και συχνά μεγάλης έντασης ταραχές που δεν έχουν περιοριστεί σε αίθουσες συνεδριάσεων, αλλά έχουν βάλει «φωτιά» και στους δρόμους της Ιερουσαλήμ.

Δημοσιεύματα αναφέρουν μάλιστα, ότι οι  κληρικοί διαφόρων ταγμάτων έχουν δώσει «μάχες» ακόμη και για πράγματα, όπως για την τοποθέτηση χαλιών μπροστά από τους βωμούς έως για το δικαίωμα συμμετοχής σε ιερή πομπή προς το Ναό.

Οι εχθρότητες επιβιώνουν μέχρι και σήμερα και «είχαν την ευθύνη» και για την καθυστερημένη απόφαση να ξεκινήσουν τα έργα συντήρησης και αποκατάστασης.

Για παράδειγμα το 2009, ξέσπασε μια ακόμη αιματηρή συμπλοκή μεταξύ των Αρμενίων και των Ελλήνων Ορθοδόξων ιερέων και τελικά η εκκλησία «πλημμύρισε» από τις ισραηλινές αστυνομικές δυνάμεις.

Περί ασήμαντης αφορμής

Σύμφωνα δε με την ιστοσελίδα Loweringthebar.net κάποιες από τις αφορμές για την έναρξη των εχθροπραξιών ήταν από ανούσιες έως και αστείες.

Για παράδειγμα το 2002 ένας Κόπτης μοναχός που η δουλειά του ήταν να κάθεται στην οροφή για να υπενθυμίζει τη διεκδίκηση των Κοπτών στο τμήμα της οροφής που διεκδικούσαν οι Αιθίοπες, μετακίνησε την καρέκλα του στη σκιά. Οι Αιθίοπες διαμαρτυρήθηκαν, ξέσπασε καβγάς και 11 μοναχοί κατέληξαν στο νοσοκομείο.

Το 2004 ένας Ορθόδοξος μοναχός φέρεται πως άφησε ανοιχτή την πόρτα που οδηγεί στο παρεκκλήσι των Φραγκισκανών μοναχών. Οι Φραγκισκανοί εξέλαβαν αυτή την πράξη ως ένδειξη ασέβειας, ήρθαν στα χέρια και ακολούθησαν συλλήψεις.

Το 2008, την Κυριακή των Βαΐων, ξέσπασε ένας ακόμη καβγάς αφού ένας Ορθόδοξος μοναχός βρέθηκε εκτός του ναού. Όταν άνδρες της αστυνομίας έφτασαν στο σημείο οι εμπλεκόμενοι μοναχοί κυνήγησαν και αυτούς.  Και φυσικά υπάρχουν πάντα οι εντάσεις κατά την τελετή αφής του Αγίου Φωτός.

Οι φύλακες του Ναού από τον 12ο αιώνα

Η διαιώνιση των αντιπαλοτήτων οδήγησε σε μια μάλλον περίεργη όσο και μοναδική «διευθέτηση» του ζητήματος που χρονολογείται από τον 12ο αιώνα. Τότε που ένας Άραβας κουρασμένος από τις χριστιανικές έριδες, αποφάσισε να αναθέσει σε δύο μουσουλμανικές οικογένειες το ρόλο του φρουρών του ναού.

Πρόκειται για την οικογένεια Joudeh που κρατά το κλειδί του ναού, και την οικογένεια Nuseibeh που έχει την ευθύνη να ανοίγει την πόρτα της εκκλησίας κάθε πρωί και να κλειδώνει το βράδυ.

Σε μια συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο CNN παλαιότερα ο Adeeb Joudeh, ο οποίος είναι και ο σημερινός κάτοχος του κλειδιού, θεωρεί το καθήκον που του έχει ανατεθεί ως οικογενειακή κληρονομιά.

Εκλαμβάνει δε την όλη «ρύθμιση» ως μια αλληγορία για την θρησκευτική ανοχή. «Για μένα, πηγή της συνύπαρξης για την ισλαμική και χριστιανική θρησκεία είναι η Εκκλησία του Παναγίου Τάφου».

Ο δε Wajeeh Nuseibeh, μιλώντας στο San Francisco Chronicle το 2005, περιέγραψε το ζωτικό ρόλο αυτών των δύο μουσουλμανικών οικογενειών. «Όπως όλα τα αδέλφια, έτσι και αυτοί έχουν μερικές φορές προβλήματα», είπε, αναφερόμενος στις διενέξεις μεταξύ των Χριστιανών.

«Τους βοηθάμε να επιλύσουν τις διαφορές τους. Είμαστε ουδέτεροι. Είμαστε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών. Μπορούμε να συμβάλουμε στη διατήρηση της ειρήνης σε αυτό το ιερό μέρος».