Μια ενδιαφέρουσα έρευνα της Prorata σχετικά με τις αντιλήψεις των Ελλήνων περί πατριωτισμού και τα όρια του εθνικισμού, παρουσίασε το βράδυ της Τετάρτης στο πλαίσιο εκδήλωσης με θέμα «Εθνικισμός ή Πατριωτισμός;» στο Ζάππειο, το Ποτάμι,
Σύμφωνα με την έρευνα, στο ερώτημα «Εθνική Υπερηφάνεια vs. Εθνικός Σκεπτικισμός» τέσσερις στους δέκα δηλώνουν ότι θα έδιναν τη ζωή τους για την Ελλάδα, ότι η ελληνική καταγωγή είναι το σημαντικότερο στοιχείο της ταυτότητάς του ή ότι η Ελλάδα είναι το καλύτερο «οικόπεδο» στον πλανήτη. Έξι στους δέκα δηλώνουν περήφανοι που είναι Έλληνες. Από την άλλη, το ένα τρίτο του εκλογικού σώματος απαντά ότι ντρέπεται συχνά για την Ελλάδα.
Στο ερώτημα «Ποιοι είναι οι “εθνικά υπερήφανοι”» αυτοί είναι η συντριπτική πλειοψηφία των άνω των 55 ετών πολιτών, των αποφοίτων μέσης εκπαίδευσης και των μη αριστερών ψηφοφόρων. Οι «σκεπτικιστές», παρότι είναι μικρότερο σε όγκο σύνολο, συγκεντρώνουν την οριακή πλειοψηφία των κάτω των 34 ετών και των αριστερών ψηφοφόρων.
Όσον αφορά το τι είναι «εθνικιστικό» και τι «πατριωτικό» σε επίπεδο ατομικών πράξεων, από την έρευνα προκύπτει ότι η πρακτική αποτύπωση της «εθνικής υπερηφάνειας» δεν εκλαμβάνεται από όλους ως «πατριωτισμός» ή «εθνικισμός». Η συμμετοχή σε συλλαλητήρια για την ελληνικότητα της Μακεδονίας ή η άρνηση αγοράς μη ελληνικών προϊόντων διχάζουν την κοινή γνώμη ως προς την πρόσληψή τους με βάση το ένα ή το άλλο σχήμα.
Η τοποθέτηση σημαίας στο μπαλκόνι κατά τις εθνικές επετείους εκλαμβάνεται ως ένδειξη πατριωτισμού, ενώ η τοποθέτηση αυτοκόλλητου με την ελληνική σημαία στο αυτοκίνητο ή η άρνηση πώλησης περιουσίας σε αλλοδαπό εκλαμβάνεται ως ένδειξη εθνικισμού.
Επίσης αξιοσημείωτος είναι ο τρόπος που προσλαμβάνουν πρακτικά τον πατριωτισμό και τον εθνικισμό οι ερωτώμενοι. Μαρτυρά ότι οι «εθνικά υπερήφανοι» δεν αποδέχονται όλες τις παραπάνω πράξεις. Κάποιοι αρνούνται να τις αξιολογήσουν ως εθνικιστικές ή πατριωτικές, κάτι που σημαίνει ότι τις αποδέχονται ως ορθές, κάποιοι τις διαχωρίζουν αξιολογώντας μόνο την άρνηση πώλησης περιουσίας σε αλλοδαπό ως έκδηλα εθνικιστική πράξη και κάποιοι παίρνουν αποστάσεις από το σύνολο των πράξεων αυτών χαρακτηρίζοντάς τες ως εθνικιστικές στο σύνολό τους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα ευρήματα για το τι είναι «εθνικιστικό» και τι «πατριωτικό» σε επίπεδο πολιτικών επιλογών και συλλογικών πράξεων. Πολιτικές επιλογές που έχουν κεντρίσει τη δημόσια συζήτηση κατά περιόδους δεν εκλαμβάνονται μονομερώς ως «πατριωτικές» ή «εθνικιστικές».
Η σκλήρυνση των κριτηρίων για την παροχή ιθαγένειας σε μετανάστες δεύτερης γενιάς και η απόδοση διακριτής θέσης στη διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία εκλαμβάνονται από την πλειονότητα ως πολιτικές που «ενισχύουν το εθνικιστικό αίσθημα», ενώ η απαίτηση επιστροφής αρχαιοτήτων στην Ελλάδα εκλαμβάνεται ως πράξη που «ενισχύει το πατριωτικό αίσθημα». Η κοινή γνώμη εμφανίζεται διχασμένη ως προς την επίδραση της διεξαγωγής στρατιωτικών παρελάσεων, ενώ επίσης επιλέγει να αφήσει εκτός του σχήματος πολιτικές επιλογές που σχετίζονται ευθέως με τη λειτουργία του στρατεύματος, όπως η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών ή η αύξηση της διάρκειας της θητείας.
