Ο Άγιος Ιωάννης ήταν γιός του ιερέα Ζαχαρία και της Ελισάβετ. Γέννημα στείρας γυναίκας και καρπός θερμής προσευχής των γονέων του. Από έμβρυο έξι μηνών, στη μήτρα της Ελισάβετ, έλαβε τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και σκίρτησε, όταν η Θεοτόκος Μαριάμ συνάντησε τη μητέρα του Ελισάβετ. Μέχρι την ηλικία των τριάντα ετών ο Ιωάννης έζησε ασκητικά στην έρημο της Ιουδαίας, δοσμένος ολοκληρωτικά στην προσευχή και τη μελέτη για την πνευματική και ηθική ολοκλήρωση.
Φορούσε ρούχα από τρίχες καμήλας και στη μέση του είχε δερμάτινη ζώνη. Τρεφόταν από τις άκρες των βλαστών των φυτών, ακρίδες και με άγριο μέλι. Με το κήρυγμά του καλούσε τους ανθρώπους να μετανοήσουν, να αλλάξουν τρόπο σκέψης, να γίνουν καλύτεροι, να προσεύχονται, γιατί η βασιλεία των ουρανών είναι εγγύς. Κατακεραύνωνε την ανηθικότητα των αρχόντων και ήλεγχε σκληρά την κακία και το φαρισαϊσμό, την υποκρισία και τη ματαιδοξία των ανθρώπων. Με το λόγο και την παρουσία του προετοίμαζε τους ανθρώπους για τον ερχομό του Μεσσία Χριστού. Ο λόγος του ήταν γεμάτος ανδρεία και δύναμη. Δε δείλιασε και ούτε δίστασε να τα βάλει με το κατεστημένο της εποχής του, με τον ίδιο τον βασιλιά Ηρώδη και την παθολογική και αλαζονική του συμπεριφορά. Ταυτόχρονα ξεσκέπαζε τους Φαρισαίους, που καταδυνάστευαν το λαό, φορτώνοντάς τον βαριά και δυσβάστακτα φορτία.
Όταν ο Χριστός ξεκίνησε το έργο της δημόσιας δράσης Του, οι άνθρωποι, με την υπόδειξη του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, τον ακολουθούσαν ως τον κατεξοχήν Προφήτη και Διδάσκαλο. Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής δίδασκε και προετοίμαζε τους βαπτιζομένους στον Ιορδάνη να δεχθούν το Σωτήρα και Λυτρωτή του κόσμου, τον αμνό του Θεού, αυτόν που θα απάλλασσε τους ανθρώπους από τις αμαρτίες τους. Γι’ αυτό το λόγο πήρε και το όνομα Πρόδρομος γιατί ακριβώς άνοιξε το δρόμο για την έλευση του Θεανθρώπου Κυρίου.
Ο Τίμιος Πρόδρομος είναι ο ανώτερος και σπουδαιότερος Προφήτης που γεννήθηκε ποτέ από γυναίκα. «Μείζων εν γεννητοίς γυναικών προφήτης Ιωάννου του Βαπτιστού ουδείς εστίν» (Λουκ. 7, 28). «Ουκ εγήγερται εν γεννητοίς γυναικών μείζων Ιωάννου του Βαπτιστού» (Ματθ. 11, 11).
