Μάρτυρας ενός θαύματος που ελάχιστοι ίσως θα πίστευαν σήμερα, αποτελεί η ταξιδεμένη εικόνα της Παναγίας της Τριχερούσας, η οποία τους τελευταίους αιώνες φυλάσσεται στη Μονή Χιλανδαρίου στο Άγιον Όρος. Η Τριχερούσα, είναι μια όχι απλά μια σπάνια, αλλά μοναδική εικόνα της Θεοτόκου.

Η εικόνα της Παναγίας της Τριχερούσας, απεικονίζει την Θεοτόκο στην κλασική απεικόνιση της με τον Ιησού στα χέρια της. Η διαφορά της όμως είναι πως κάτω από δεξί χέρι της, στην αριστερή πλευρά της εικόνας όπως την κοιτά κάποιος υπάρχει ένα ακόμη χέρι.

Το χέρι αυτό είναι και η αιτία που στην εικόνα δόθηκε το προσωνύμιο «Τριχερούσα», η Παναγία δηλαδή με τα τρία χέρια.

Το θαύμα

Η αρχική εικόνα ανήκε στην οικογένεια του Ιωάννη του Δαμασκηνου, ο οποίος έζησε τον έβδομο αιώνα στη Δαμασκό (εξ ου και το Δαμασκηνός) της Συρίας. Ο Ιωάννης ήταν Χριστιανός. Ταυτόχρονα ήταν σύμβουλος του Χαλίφη Ουαλίδ της Συρίας για θέματα που αφορούσαν τον χριστιανικό πληθυσμό.

Λέγεται πως οι θέσεις του κατά των εικονομάχων προκάλεσαν την αντίδραση του παλατιού στην Κωνσταντινούπολη. Εξαιτίας αυτής της στάσης του ήταν να πλεχθεί πλεκτάνη εις βάρος του και στο τέλος να συλληφθεί.

Ο Χαλιφης βέβαιος ότι ο Ιωάννης τον είχε προδώσει διέταξε να του κόψουν το χέρι όπως κι έγινε. Μπροστά σε αυτήν την εικόνα της Παναγίας, ο Ιωάννης προσευχόταν συνεχώς ζητώντας από την Θεοτόκο να τον θεραπεύσει. Γοναστισμένος μπροστά στο εικόνισμα είχε κοντά του το ακρωτηριασμένο μέλος και προσευχόταν με ένταση.

Το επόμενο πρωί, όταν ξύπνησε το χέρι του είχε θεραπευτεί. Θέλοντας να ευχαριστήσει την Παναγία, έφτιαξε ένα ασημένιο αντίγραφο του κομμένου του χεριού και το εναπέθεσε στην εικόνα.

Από τότε έμεινε στην εικόνα και κατ επέκταση στην Παναγία το προσωνύμιο «Τριχερούσα»

Το ταξίδι της εικόνας 

Ο Ιωάννης μετά το θαύμα που έζησε, αποφάσισε να γίνει μοναχός. Πήγε στη Λαύρα του Αγίου Σάββα στην Παλαιστίνη. Μαζί του πήρε και την εικόνα, που πλέον δεν ήταν ένα «απλό» οικογενειακό κειμήλιο Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ιωάννης στην διαθήκη του ζήτησε να χαριστεί η εικόνα σε όποιον Επίσκοπο με το όνομα Σάββας θα επισκεπτόταν το μοναστήρι μετά τον θάνατο του.

Το 1217 πέρασε στα χέρια του Σέρβου Αρχιεπισκόπου Σάββα. Η εικόνα έμεινε στη Σερβία για αρκετά χρόνια μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα οπότε μεταφέρθηκε στο Άγιον όρος για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. Από τότε η εικόνα βρίσκεται στη σέρβικη Μονή του Χιλανδαρίου.

Θεωρείται η Ηγούμενος της Μονής αλλά και η Προστάτιδα του λαού της Σερβίας. Υπολογίζεται ότι πάνω στο χρυσό «πουκάμισο» της εικόνας, υπάρχουν περίπου 5.000 πολύτιμοι λίθοι.

Στη Μονή Χιλανδαρίου υπάρχει κτίσμα οι αγιογραφίες του οποίου απεικονίζουν την ιστορία της εικόνας. Μάλιστα υπάρχει επιγραφή στην οποία αναφέρεται:

«Αύτη η τιμία εικών της Υπεραγίας Θεοτόκου, εν η Ιωάννης ο Δαμασκηνός δια συκοφαντίας Λέοντος του Εικονομάχου τμηθείς την χείρα προσπεσών θαυμασίως ιάθη. Μεθ’ ο την θείαν εικόνα λαβών την εν Παλαιστίνη Λαύραν Σάββα του Ηγιασμένου απελθών εμόνασε.

Καιρού δε ικανού παρελθόντος παρά των εκεί εδωρήθη τω εν Αγίοις Αρχιεπισκόπω Σερβίας Σάββα, απελθόντι εκεί χάριν προσκυνήσεως και εις Σερβίαν ταύτην μετακομίσας τω αυταδέλφω αυτού Κράλη Σερβίας Στεφάνω δώρον προσήνεγκεν.

Υποταχθείσης δε της Σερβίας τω εκ της Άγαρ και Ναών και Μοναστηρίων ερημωθέντων, θαυμασίως ευρέθη αύτη η εικών έμπροσθεν της Ιεράς Μονής του Χιλιανδαρίου. Οι δε τότε πατέρες εξεστηκότες μετ’ ευλαβείας ταύτην λαβόντες ένδον του θείου Βήματος του Ναού ταύτην ετέθηκαν.

Αλλ’ εκείθεν εν τω ηγουμενικώ θρόνω παραδόξως ευρέθη, καίτοι δύο που και τρις εν τω Ιερώ παρά των Πατέρων μετέθητο. Εφάνη γαρ εν οράματι τω Ηγουμένω η Κυρία Θεοτόκος λέγουσα προς τούτον ότι ουκ ήλθον του φυλαχθήναι με υφ’ υμών αλλ’ υμάς υπ’ εμού. Ενθέν τοι και ευπρεπίσαντες τον θρόνον επέθηκαν την ιεράν εικόνα ποιούντες κοινήν παράκλησιν έκτοτε μέχρι της σήμερον κατά παν Σάββατον.

Ήτις και Τριχερούσα εκλήθη δια το προς τον Ιωάννην Δαμασκηνόν ρηθέν τερατούργημα, αργυράν χείρα τη εικόνι ανατιθέντα εις ανάμνησιν του θαύματος. 1809 Οκτωβρίου 29ην».