Πόσο νόμιμη είναι η εκτέλεση ενός ηλικιωμένου θανατοποινίτη που έχει υποστεί πολλαπλά εγκεφαλικά και δεν θυμάται πλέον το έγκλημα που είχε διαπράξει πριν από δεκαετίες; Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ καλείται σήμερα να δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτημα κρίσιμης σημασίας αφού οι άνθρωποι που έχουν καταδικαστεί σε θάνατο παραμένουν για χρόνια στις φυλακές και γερνούν, αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα υγείας.

Οι οκτώ δικαστές –η ένατη θέση παραμένει κενή– θα εξετάσουν την περίπτωση του Αφροαμερικανού Βέρνον Μάντισον, 68 ετών, σε μια υπόθεση που βρίσκεται ανάμεσα στα όρια του νόμου και της ηθικής.

Το 1985 ο Βέρνον Μάντισον σκότωσε έναν αστυνομικό, τον Τζούλιους Σάλτι, πυροβολώντας τον δύο φορές στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Ο αστυνομικός είχε προσπαθήσει να παρέμβει σε έναν καβγά του Μάντισον με τη φίλη του. Το 1994, στην τρίτη δίκη του, καταδικάστηκε σε θάνατο αφού οι δύο πρώτες δίκες του κρίθηκαν άκυρες στο Εφετείο λόγω «φυλετικών διακρίσεων» στην επιλογή των ενόρκων.

Το 2015 και το 2016 ο κατάδικος υπέστη εγκεφαλικά επεισόδια που του άφησαν μόνιμες αναπηρίες. Σήμερα είναι σχεδόν τυφλός, δεν μπορεί να περπατήσει χωρίς βοήθεια και έχει ακράτεια. Η μνήμη του έχει εξασθενήσει τόσο που δεν μπορεί να απαγγείλει το αλφάβητο και ζητάει συχνά τη μητέρα του, που έχει πεθάνει εδώ και πολλά χρόνια.

Το κυριότερο, δεν θυμάται πια το έγκλημα που διέπραξε, ούτε τη δίκη του.

Οι συνήγοροί του εκτιμούν ότι η εκτέλεσή του παραβιάζει το 8ο άρθρο του συντάγματος που απαγορεύει τη «βάναυση» τιμωρία. Πρόκειται για έναν άνθρωπο «εύθραυστο, μπερδεμένο, χαμένο», τόνισε ο δικηγόρος του, Μπράιαν Στίβενσον. Με παλαιότερες αποφάσεις του, το Ανώτατο Δικαστήριο απαγόρευσε την εκτέλεση ανθρώπων που αδυνατούσαν να καταλάβουν τι τους συνέβαινε –κυρίως ψυχωτικούς– υπενθύμισε ο δικηγόρος, ζητώντας να επεκταθεί αυτή η απαγόρευση και σε κατάδικους που πάσχουν από άνοια.

«Το να μην θυμάσαι το αδίκημα δεν αρκεί», απάντησε ο εισαγγελέας της Αλαμπάμας Τόμας Γκόβαν. Γιατί, σε μια τέτοια περίπτωση, «κανένας κρατούμενος δεν θα ομολογούσε το έγκλημά του», εξήγησε. Σύμφωνα με τον Γκόβαν, ο Μάντισον καταλαβαίνει ότι τον κατηγορούν για φόνο και ότι πρόκειται να τον εκτελέσουν.

Πέρα από τη μεμονωμένη περίπτωση του Μάντισον πάντως, ο δικαστής Στίβεν Μπράιερ έκρινε ότι είναι αναγκαίο να διευκρινιστούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες θα απαγορεύεται η εκτέλεση ενός ηλικιωμένου κρατούμενου. «Πολλοί είναι 50, 60, 70, ακόμη και 80 ετών και περιμένουν στην πτέρυγα των θανατοποινιτών επί 20, 30 και 40 χρόνια. Θα είναι ένα πρόβλημα που θα αντιμετωπίζουμε συχνά», προειδοποίησε.