Ανατροπή έρχεται ύστερα από αποκαλύψεις για τον θάνατο του πρώην γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Νταγκ Χάμαρσκγελντ σε αεροπορικό δυστύχημα, το 1961 στην Κεντρική Αφρική καθώς μια έκθεση του Οργανισμού κάνει λόγο ότι η πτήση του καταρρίφθηκε από άλλο αεροσκάφος. 

Η έκθεση, που διαβιβάστηκε στο σημερινό γενικό γραμματέα, Αντόνιο Γκουτέρες, τον προηγούμενο μήνα , έλαβε υπόψη τις πληροφορίες που είχαν προηγουμένως αποκαλυφθεί από τις αμερικανικές, βρετανικές, βελγικές, καναδικές και γερμανικές κυβερνήσεις.

Ο άνθρωπος που συνέταξε την έκθεση, Μοχάμεντ Σαντέ Όθμαν, πρώην επικεφαλής της δικαιοσύνης της Τανζανίας, διαπίστωσε ότι οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ηνωμένου Βασιλείου παρεμπόδισαν την εκπομπή ασυρμάτων στην περιοχή, την εποχή εκείνη και πρότειναν ότι το 56ετές μυστήριο θα μπορούσε να λυθεί, μόνο εάν το περιεχόμενο των απόρρητων συνομιλιών δινόταν στη δημοσιότητα.

«Είμαι υπόχρεος για τη βοήθεια που έλαβα, η οποία αποκάλυψε μια μεγάλη ποσότητα πολύτιμων νέων πληροφοριών», δήλωσε ο Οθμάν σε συνοπτική παρουσίαση της έκθεσής του. «Μπορώ να δηλώσω με βεβαιότητα ότι όσο πιο βαθιά προχωράμε στις έρευνες, τόσο πιο συναφείς πληροφορίες βρίσκουμε». 

Ο Χάμαρσκγελντ, ένας Σουηδός διπλωμάτης που έγινε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ το 1953, ήταν σε αποστολή το Σεπτέμβριο του 1961 για να συναντήσει τον Μοΐζ Τσόμπε, ηγέτη των ανταρτών του Κονγκό, προκειμένου να συζητήσουν την κατάπαυση του πυρός στον εμφύλιο πόλεμο του Κονγκό. Τα Ηνωμένα Εθνη είχαν αποστείλει το 1960 ειρηνευτική δύναμη στο Κονγκό, το οποίο μόλις είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία του από το Βέλγιο. Η νέα κυβέρνηση του Κονγκό είχε ζητήσει τη βοήθεια του ΟΗΕ λόγω της ανταρσίας που είχε ξεσπάσει στον στρατό και της απόφασης του Τσόμπε να αποσπάσει την επαρχία της Κατάγκα.

Το αεροπλάνο του, ένα Douglas DC-6, ήταν εν πτήσει, από την Κινσάσα προς την πόλη Ντόλα στη Βόρεια Ροδεσία (τώρα Ζάμπια), όπου οι βρετανικές αποικιακές αρχές επρόκειτο να διεξάγουν συνομιλίες με τους αντάρτες της Katanga. Πλησίαζε το διάδρομο προσγείωσης, περίπου τα μεσάνυχτα στις 17 Σεπτεμβρίου, όταν συνετρίβη, σκοτώνοντας τον Χάμαρσκγελντ και άλλους 15 επιβάτες.

Δύο έρευνες που διεξήγαγαν οι Βρετανοί επεσήμαναν ως σφάλμα του πιλότου την αιθτία του δυστυχήματος, ενώ μια επιτροπή του ΟΗΕ το 1962 δεν έβγαλε κάποιο πόρισμα. Τα τελευταία χρόνια, η ανεξάρτητη έρευνα του Σουηδού, εθελοντή Γκόραν Μπγιορκνταλ και της Σούζαν Γουίλιαμς, ανώτερης συνεργάτη του Ινστιτούτου Κοινοπολιτειακών Σπουδών στο Λονδίνο και συγγραφέας του βιβλίου του 2011,  «Ποιος σκότωσε τον Χάμαρσκγελντ;», έπεισε τον ΟΗΕ να ξανανοίξει την υπόθεση. Μια επιτροπή που συγκλήθηκε το 2015 διαπίστωσε ότι υπήρχε αρκετό νέο υλικό που να δικαιολογεί το διορισμό ενός "εξέχοντος ατόμου" για να το ερευνήσει. Ο Όθμαν πήρε εντολή το Φεβρουάριο του 2017.

Ανάμεσα στα νέα ευρήματα του Όθμαν είναι τα εξής:

- Τον Φεβρουάριο του 1961, οι Γάλλοι παρέδωσαν κρυφά τρία αεροπλάνα Fouga στους αντάρτες Katanga, «ενάντια στις αντιρρήσεις της αμερικανικής κυβέρνησης». Σε αντίθεση με τα προηγούμενα ευρήματα, χρησιμοποιήθηκαν σε επιθέσεις από αέρος, πετούσαν τη νύχτα και από μη καταχωρημένες εναέριες οδούς στην Katanga.

- Νέες στοιχεία υποστηρίζουν την αναφορά ενός Γάλλου διπλωμάτη, του Κλωντ ντε Κεμουλαριά, ότι του είχε πει το 1967, ένας Βέλγος πιλότος, γνωστός ως Μπόικελς, ο οποίος είχε πετάξει για τους αντάρτες ως μισθοφόρος, ότι είχε πυροβολήσει προειδοποιητικά, σε μία προσπάθεια να εκτρέψει το αεροπλάνο μακριά από την Ndola και τυχαία πέτυχε το φτερό του. Ο Όθμαν δήλωσε ότι δεν ήταν σε θέση να προσδιορίσει την ταυτότητα του Μπόικελς, στο χρόνο που ήταν διαθέσιμος για την έρευνά του.

- Οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ροδεσίας παρακολουθούσαν τις επικοινωνίες των Ηνωμένων Εθνών κατά τη στιγμή της συντριβής και διέθεταν άτομα των υπηρεσιών πληροφοριών στην περιοχή. Ως εκ τούτου, το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να διαθέτει δυνητικά σημαντικά στοιχεία στα ταξινομημένα αρχεία του.

- Οι ΗΠΑ είχαν προηγμένα αεροσκάφη ηλεκτρονικής επιτήρησης «μέσα και γύρω από την Ndola», καθώς και κατασκόπους και αξιωματούχους άμυνας, τη νύχτα του δυστυχήματος και η Ουάσινγκτον πρέπει να είναι σε θέση να παράσχει πιο λεπτομερείς πληροφορίες.

Ο Όθμαν διαπίστωσε ότι προηγούμενες έρευνες αγνόησαν τη μαρτυρία των ντόπιων μαρτύρων που δήλωσαν ότι είδαν ένα άλλο αεροπλάνο και λάμψεις στον ουρανό τη νύχτα της συντριβής του Χάμαρσκγελντ. Είχαν επίσης «υποτιμήσει» τη μαρτυρία του Χάρολντ Τζουλιέν, αξιωματικού ασφαλείας που επέζησε για αρκετές ημέρες και είπε στο ιατρικό προσωπικό ότι είδε «σπίθες στον ουρανό» λίγο πριν το DC-6, γνωστό με τον αριθμό εγγραφής SE-BDY, πέσει από τον ουρανό.

«Με βάση το σύνολο των πληροφοριών που έχουμε στη διάθεσή μας, φαίνεται εύλογο ότι εξωτερική επίθεση ή απειλή μπορεί να ήταν αιτία της πτώσης, είτε μέσω άμεσης επίθεσης που προκάλεσε τη συντριβή του SE-BDY είτε προκαλώντας στιγμιαία απόσπαση της προσοχής των πιλότων», καταλήγει ο Όθμαν.

«Υπάρχουν σημαντικά στοιχεία από αυτόπτες μάρτυρες που παρατήρησαν πάνω από ένα αεροσκάφος στον αέρα, ότι ίσως τα άλλα αεροσκάφη να ήταν αεριωθούμενοι, ότι το SE-BDY πυροβολήθηκε πριν να συντριβεί και/ή ότι η SE-BDY δέχθηκε πυρά ή άλλως ενεπλάκη ενεργά με άλλο αεροσκάφος. Στο σύνολό τους, αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία δεν απορρίπτονται εύκολα».

Ο δικαστής της Τανζανίας δήλωσε ότι οι πιο σχετικές πληροφορίες ήταν υποκλαπείσες συνομιλίες ασυρμάτων και κάλεσε τις χώρες που ενδέχεται να έχουν σχετικές πληροφορίες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, να ορίσουν έναν «ανεξάρτητο και υψηλόβαθμο αξιωματούχο» για τη μελέτη των αρχείων.

«Οποιαδήποτε τέτοια πληροφορία σχετικά με τα γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των τελευταίων λεπτών του SE-BDY, αν είναι επαληθεύσιμα, θα είναι πιθανό είτε να αποδείξουν είτε να διαψεύσουν μία ή περισσότερες από τις υπάρχουσες υποθέσεις, φέρνοντάς μας πιο κοντά στο κλείσιμο της υπόθεσης», γράφει ο Όθμαν.

«Αυτό είναι ένα βήμα που πρέπει να ληφθεί προτού αυτό το θέμα κλείσει, και οι μνήμες εκείνων που έχασαν τη ζωή τους στην πτήση SE-BDY στην υπηρεσία του οργανισμού, μπορέσουν επιτέλους να ησυχάσουν».