Ο Ρουντόλφ Χαμέτοβιτς Νουρέγιεφ ήταν ταταρικής καταγωγής Ρώσος χορευτής και χορογράφος, εκ των κορυφαίων του 20ου αιώνα στο κλασικό μπαλέτο.
Ο Νουρέγιεφ γεννήθηκε σ' ένα βαγόνι της Υπερσιβηρικής αμαξοστοιχίας κοντά στην πόλη Ιρκούτσκ, κι ενώ η μητέρα του βρισκόταν καθ' οδόν προς το Βλαδιβοστόκ, όπου υπηρετούσε ο πατέρας του στον Κόκκινο στρατό. Ήταν το τέταρτο και τελευταίο παιδί της μουσουλμανικής στο θρήσκευμα οικογένειάς του (είχε τρεις μεγαλύτερες αδελφές). Μεγάλωσε κοντά στην πόλη Ουφά, στη δημοκρατία του Μπασκορτοστάν.
Ξεκίνησε την καριέρα του από τα διάσημα μπαλέτα Κίροφ το 1958, αφού πρώτα σπούδασε στην Ακαδημία Βαγκάνοβα της Αγίας Πετρούπολης έχοντας γίνει δεκτός το 1955, σε ηλικία 17 ετών. Σύντομα αναδύθηκε η τεχνική, η αρμονία και το ταλέντο του, κάτι που συνέτεινε ώστε να γίνει πρωταγωνιστής στους περισσότερους βασικούς ρόλους του κλασικού ρεπερτορίου.
Ο πατέρας του είχε αντίρρηση στο να γίνει χορευτής. Ο ίδιος περιέγραψε τη ζωή του στο φτωχικό σπίτι των νεανικών του χρόνων, όπου υπήρχε μόνο ένα δωμάτιο για μια εξαμελή οικογένεια: «Όποιος ήθελε να πάει στην τουαλέτα περπατούσε ως την άκρη του δρόμου και επειδή ποτέ δεν είχαμε χρήματα, τις πιο πολλές φορές πηγαίναμε ξυπόλητοι. Δεν είχα ούτε δικά μου ρούχα να φορέσω και για να βγω στο δρόμο ντυνόμουν με τα ρούχα των τριών αδελφών μου».
Αυτομόληση και καριέρα
Το 1961 στο Παρίσι, σε μία περιοδεία των μπαλέτων Κίροφ του Λένινγκραντ, ο 23χρονος τότε Ρούντολφ Νουρέγιεφ, που ήταν πρώτος χορευτής των μπαλέτων, ζήτησε πολιτικό άσυλο στη Γαλλία ενώ ετοιμαζόταν να αναχωρήσει με τον θίασο για την Αγγλία.
Η ιστορία, με γαργαλιστικές λεπτομέρειες που αφορούσαν την ερωτική ζωή του Νουρέγιεφ, απασχόλησε επί μακρόν τον Τύπο της εποχής. Την απόφαση, πάντως, να αυτομολήσει την πήρε ο Ρώσος χορευτής στο αεροδρόμιο Λε Μπουρζέ όταν τον πλησίασαν δύο πράκτορες της υπηρεσίας πληροφοριών KGB, της οποίας στο μεταξύ είχε γίνει στόχος, και του ζήτησαν να επιστρέψει στη Μόσχα. Εκείνος κάλεσε σε βοήθεια τους Γάλλους αστυνομικούς και οδηγήθηκε στο γαλλικό υπουργείο Εσωτερικών.
Έκτοτε έγινε ανεπιθύμητος στη Σοβιετική Ένωση και του απαγορεύθηκε η είσοδος στη χώρα. Κάτι που άρθηκε 28 χρόνια αργότερα (1989), όταν με προσωπική παρέμβαση του τότε ηγέτη της χώρας, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, του επετράπη η είσοδος προκειμένου να παρευρεθεί στην κηδεία της μητέρας του.
Στο Παρίσι αρχικά συνεργάστηκε με το Μεγάλο Μπαλέτο του Μαρκήσιου de Cuevas, σύντομα όμως (1962) πήγε στην Αγγλία, όπου απέκτησε τη βρετανική υπηκοότητα κι εκεί συνεργάστηκε με τα Βασιλικά Μπαλέτα του Λονδίνου, γνωρίζοντας την επιτυχία ως παρτενέρ της κατά 19 χρόνια μεγαλύτερής του Βρετανίδας χορεύτριας, Μαργκότ Φοντέιν. Παρ' ότι η εκεί συνεργασία του ξεπέρασε την εικοσαετία, ουδέποτε ενσωματώθηκε στο μπαλέτο, προτιμώντας τον ρόλο του προσκεκλημένου καλλιτέχνη, τίτλο που διατήρησε στις ανά τον κόσμο εμφανίσεις του.
Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, κι ενώ παρέμεινε στο χορό ακόμη και όταν πέρασε τα 50 χρόνια του, συνεργάστηκε ακόμη με τα Βασιλικά Μπαλέτα της Σουηδίας, το Μπαλέτο της Σκάλας του Μιλάνου, το Μπαλέτο του Βερολίνου κ.λπ., ενώ διετέλεσε διευθυντής του Μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού από το 1983 έως το 1989. Έχει ανεβάσει περισσότερα από 25 έργα μπαλέτου.
Αστέρι στο Παρίσι
O Ρούντολφ Νουρέγιεφ, το φωτεινό αστέρι των Κίροφ, ξέφυγε από τα χέρια της ΚαΓκεΜπε και ζήτησε πολιτικό άσυλο στο Παρίσι ήταν μόνο 23 χρόνων. Αυτό ήταν το 1961 και τα χρόνια της δόξας ήταν μπροστά του. Παρ' όλα αυτά το πρελούδιο που βρίσκεται πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα αποδεικνύεται ένα μοναδικό θέμα για το ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στην αμερικανική τηλεόραση.
Το φιλμ, διάρκειας 90 λεπτών, με τίτλο «Nureyev: The Russian Years» σε σκηνοθεσία και παραγωγή του Βρετανού κινηματογραφιστή John Bridcut, περιλάμβανε άγνωστα μέχρι τότε στιγμιότυπα του νεαρού Νουρέγιεφ να χορεύει καθώς και συνεντεύξεις ανθρώπων τη ζωή των οποίων άγγιξε ή διέλυσε με την εκρηκτική προσωπικότητά του. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η ιστορία του νεαρού Γερμανού χορευτή Teja Kremke, σπουδαστή σε σχολή της Ανατολικής Γερμανίας που συνάντησε τον Νουρέγιεφ στην Αγία Πετρούπολη, τον ερωτεύτηκε παράφορα και τον έπεισε να αναζητήσει την τύχη του στη Δύση...
Η αποκάλυψη της σύνδεσης του Κρέμκε με τον Νουρέγιεφ ανήκει στη Βρετανίδα συγγραφέα Julie Kavanagh που ξεκίνησε έρευνα για μια νέα βιογραφία του Νουρέγιεφ, το 1997. Το βιβλίο της με τίτλο «Nureyev: The Life» κυκλοφόρησε στην Αμερική από τις εκδόσεις «Ρantheon».
Σεξ, μηχανορραφίες, σκάνδαλα
Λάμψη, ωμό σεξ, μηχανορραφίες, σκάνδαλα. Η ζωή του Ρούντολφ Νουρέγιεφ τα είχε όλα, αρκετά από τα οποία ήταν κοινώς γνωστά. Παρ' όλα αυτά ο Ρούντι πήρε πολλά μυστικά μαζί του όταν πέθανε, το 1993 από επιπλοκές του AIDS. Η Τζούλι Κάβανω έχει ξεθάψει αρκετά από αυτά, χωρίς να παραλείπει λεπτομέρειες για την εντυπωσιακά απελευθερωμένη σεξουαλική του ζωή. Με ιδιαίτερη επιμονή κατάφερε να ανακαλύψει στοιχεία για τον φάκελο της ΚαΓκεΜπε για τον Νουρέγιεφ, τα αρχεία της δίκης για προδοσία που έγινε στην απουσία του και ένα ολόκληρο πακέτο με αυτοϋποτιμητικά ερωτικά γράμματα από τον διάσημο Δανό χορευτή Erik Bruhn. Η έκπληξη είναι πως ο Νουρέγιεφ τα είχε κρατήσει.
Στο βιβλίο The Pink Triangle των Darwin Porter και Danforth Prince υποστηρίζεται ότι ο Νουρέγιεφ είχε ερωτική σχέση με την Τζάκι Κέννεντι, με την αδελφή της αλλά και με τον Μπομπ Κέννεντι:
«Αισθάνομαι πως έχω αποκαλύψει την ιστορία ενός θρίλερ ψυχρού πολέμου» έχει πει η Τζούλι Κάβανω. Κανείς δεν γνώριζε την ύπαρξη του Τέγια Κρέμκε. Ο νεαρός Γερμανός, μετά το τέλος της σχέσης του με τον Νουρέγιεφ άρχισε να πίνει και βυθίστηκε σε κατάθλιψη. Ολόκληρη η οικογένειά του τιμωρήθηκε για τη σύντομη σχέση του. Το 1979 σε ηλικία τριάντα χρόνων, πνίγηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες. Ευτυχώς για την υστεροφημία ο Κρέμκε υπήρξε ένας εξαιρετικός ερασιτέχνης κινηματογραφιστής που τράβηξε στιγμιότυπα του Νουρέγιεφ από τα παρασκήνια του Θεάτρου Κίροφ.
Ο Τζον Μπριντκάτ, παραγωγός και σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ «Nureyev: The Russian Years» ανακαλεί τον ενθουσιασμό των συνεργατών του, ανθρώπων που δεν είχαν καμιά σχέση με χορό. «Ολοι τους ήταν απόλυτα μαγεμένοι από τον Νουρέγιεφ, κυρίως από τα πρώτα φιλμ που τον δείχνουν να χορεύει στα είκοσί του χρόνια. Πίστευαν ότι ο χορός δεν σήμαινε τίποτα γι' αυτούς και ξαφνικά μαγεύτηκαν. Αυτό λένε όλοι όσοι τον γνώρισαν. Ακόμη κι όταν δεν χόρευε ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ ήταν ένας σταρ».
Ο Michel Canesi, γιατρός του Ρούντολφ Νουρέγιεφ τα τελευταία εννέα χρόνια, ανακοίνωσε λίγες ημέρες μετά το θάνατο του σπουδαίου χορευτή και χορογράφου, ο οποίος πέθανε σε ένα νοσοκομείο του Παρισιού στις 6 Ιανουαρίου του 1993, ότι είχε AIDS.
Αν και πολλοί ήταν αυτοί που γνώριζαν από τι έπασχε ο Νουρέγιεφ, η εκτενής συνέντευξη του γιατρού του στην εφημερίδα Le Figaro, λίγες ημέρες μετά τον θάνατο που σόκαρε τον πλανήτη, ήταν η πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι ο χορευτής ήταν φορέας του ιού HIV. Όταν ο Νουρέγιεφ πέθανε στις 6 Ιανουαρίου, ο Δρ Canesi ανέφερε ως αιτία θανάτου την "καρδιακή επιπλοκή μετά από μια τραγική ασθένεια». Ο γιατρός στη συνέχεια πρόσθεσε: «Μετά από επιθυμία του κ Νουρέγιεφ, δεν μπορώ να πω τίποτε περισσότερο».
Ο Δρ Canesi είπε στην εφημερίδα ότι ο Νουρέγιεφ φοβόταν να αποκαλύψει την ασθένειά του πριν από το θάνατό του, επειδή νόμιζε ότι θα έκανε κακό στην καριέρα του. Ο χορευτής έμαθε ότι ήταν φορέας του ιού HIV το 1984, όταν η καριέρα του ήταν στο ζενίθ. Ο ίδιος εξέφρασε την ανησυχία ότι ορισμένες χώρες, κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα μπορούσαν να του αρνηθούν την είσοδο αν γνώριζαν ότι είχε AIDS.
Μετά το θάνατό του, o Νουρέγιεφ επικρίθηκε από αρκετούς οι οποίοι αισθάνθηκαν ότι θα έπρεπε να ήταν πιο ειλικρινής σχετικά με την ασθένειά και τον τρόπο ζωής του.
Εκείνη την εποχή, αυτό που του έδωσε δύναμη να παλέψει με την ασθένειά του, ήταν η ελπίδα ότι θα μπορούσε να χορέψει στο έργο του Προκόφιεφ «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» στη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης στις 6 Μαΐου. Τελικά το έκανε και ήταν μια σπουδαία εμφάνιση. Επιστρέφοντας στο Παρίσι τον Ιούλιο, έδειξε νέα σημάδια περικαρδίτιδας, αλλά αποφασισμένος να παλέψει, έφυγε για να ξεκουραστεί στο σπίτι του, στην Καραϊβική.
Επέστρεψε στο Παρίσι στις 3 Σεπτεμβρίου για να ξεκινήσει πρόβες για μια νέα παραγωγή τη «La Bayadere» που είχε χορογραφήσει για το Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού.
Τώρα σοβαρά άρρωστος, κατάφερε να ολοκληρώσει τη χορογραφία και να παρακολουθήσει την πρεμιέρα στις 8 Οκτωβρίου. Αυτός ήταν ένας προσωπικός του θρίαμβος αν και η σοβαρότητα της κατάστασής του ήταν πλέον εμφανής. Ο Δρ Canesi είπε ότι Νουρέγιεφ του είπε στα αγγλικά, "Είναι ωραίο να είσαι ζωντανός." Μετά από άλλες πέντε εβδομάδες στην Καραϊβική, ο Νουρέγιεφ ξαναμπήκε στο νοσοκομείο στις 20 Νοεμβρίου και παρέμεινε εκεί μέχρι το θάνατό του. Ο Δρ Canesi είπε ότι οι τελευταίες εβδομάδες ήταν ανώδυνες και ότι το πρόσωπό του στο φέρετρο παρέμενε "πολύ όμορφο".
Ο τάφος του Νουρέγιεφ στο νεκροταφείο Sainte-Genevieve-des-Bois:
